ชาวบ้านน้ำบุ้น ย้ายมาจากบ้านช้างมิ่ง อำเภอพรรณนานิคม จังหวัดสกลนคร ประกอบด้วยกลุ่มของพ่อเฒ่าทับ พ่อเฒ่ากะลอม

พ่อเฒ่าเชียงมุล พรมมี และพ่อเฒ่าไตย อัมวงษ์

สถานที่ตั้งหมู่บ้านทุรกันดาร เป็นป่าทึบ มีต้นไม้

น้อยใหญ่มากมายคล้ายป่าดงดิบ มีสัตว์ป่าชุกชุมมาก

บ้านน้ำบุ้น ประชากรไม่เพิ่มมากเท่าที่ควร เพราะคนในหมู่บ้านไม่ชอบให้คนต่างถิ่นมาอยู่ด้วย แต่ถ้าคนต่างถิ่นมาอยู่ด้วยนั้น จะต้องได้รับการรับรองจากคนในหมู่บ้าน หรือญาติพี่น้องในหมู่บ้านเป็นคนรับรองจึงให้เข้ามาอยู่ได้ แต่ก่อนบ้านน้ำบุ้นได้เป็นหมู่บ้านฝากขึ้นกับบ้านโพนแพง หมู่ที่ 6 ตำบลขัวก่าย ต่อมาปี 2469 ได้ตั้งขึ้นเป็นหมู่บ้าน บ้านน้ำบุ้น หมู่ที่ 13 ตำบลขัวก่าย อำเภอวานรนิวาส มีนายไตย อัมวงค์ เป็นผู้ใหญ่บ้านคนแรก และนายทองแดง สัพโส เป็นผู้ใหญ่บ้านคนปัจจุบัน การตั้งชื่อว่า หมู่บ้านว่า“น้ำบุ้น”เพราะมีน้ำออกบ่ออยู่ทางทิศเหนือของหมู่บ้าน

อาชีพ ชาวบ้านน้ำบุ้นประกอบอาชีพทางการเกษตรเป็นส่วนใหญ่ ได้แก่ ทำนา ทำสวน เลี้ยงสัตว์

ปลูกหม่อนเลี้ยงไหม

ศาสนา ชาวบ้านนับถือศาสนาคริสต์ นิกายโรมันคาทอลิก มีวัดบ้านน้ำบุ้น เป็นที่รวมจิตใจของชาวบ้าน

ลักษณะทั่วไป

- เนื้อที่ทั้งหมด 16,605 ไร่ พื้นที่ทำการเกษตร 5,551 ไร่

- จำนวนครัวเรือน 167 ครัวเรือน

- ประชากร 709 คน เป็นชาย 357 คน

เป็นหญิง 352 คน

ลักษณะภูมิประเทศ

บ้านกุดน้ำบุ้น ตั้งอยู่ที่ราบ มีป่าไม้ล้อมรอบหมู่บ้าน โดยปกติมี 3 ฤดู ได้แก่ ฤดูร้อน ฤดูหนาวและฤดูฝน ปริมาณน้ำฝนตกแต่ละปีอยู่ในเกณฑ์ดี

สภาพทางเศรษฐกิจ

- รายได้เฉลี่ย 45,190 บาท/คน/ปี

- ครัวเรือนมีการออม 100 %

- ชาวบ้านส่วนใหญ่ทำนา 2,551 ไร่ คิดเป็น45.95 % ของพื้นที่การเกษตรทั้งหมด ผลผลิตของชุมชน ได้แก่ ข้าว เป็ด ไก่ ผ้าไหม

- ประชาชนมีไฟฟ้าใช้ครบทุกหลังคาเรือน

สภาพทางสังคม

- บ้านเรือนมีความมั่นคงถาวร เป็นระเบียบ

ถูกสุขลักษณะ ครอบครัวอบอุ่น

- ครัวเรือนส่วนใหญ่เป็นสมาชิกกลุ่ม

- เด็กและเยาวชนได้รับการศึกษาขั้นพื้นฐาน

ทุกคน

- คนอายุ 15 - 60 ปี อ่านออกเขียนได้ทุกคน

ประเพณี มีประเพณีเหมือนชาวอิสานทั่วไป

ได้แก่ บุญขึ้นปีใหม่ บุญสงกรานต์ วันคริสต์มาส

วันระลึกถึงผู้ล่วงลับ(วันผู้ตาย) ซึ่งยังปฏิบัติอยู่อย่างต่อเนื่อง

ผลิตภัณฑ์ของชุมชน

ชาวบ้านน้ำบุ้น จะรวมตัวกันเป็นกลุ่มเพื่อจัดทำผลิตภัณฑ์ชุมชน ที่เด่นๆ ได้แก่

กลุ่มสตรีปลูกหม่อนเลี้ยงไหม

การเดินทางเข้าหมู่บ้านจากจังหวัดสกลนครถึงอำเภอวานรนิวาส ระยะทาง 80 กม. จากอำเภอวานรนิวาสถึงหมู่บ้านน้ำบุ้น ระยะทาง 18 กม.

วิเคราะห์หมู่บ้าน บ้านน้ำบุ้น เป็นหมู่บ้านขนาดใหญ่ มีผู้นำเข้มแข็ง ประชาชนมีความสามัคคี มีกิจกรรมของทางราชการเกือบทุกหน่วยงาน