ซ่ามะเขือแจ้ เป็นอาหารพื้นบ้านที่ชุมชนหมู่บ้านในภาคเหนือนิยมทำกินภายในครอบครัวมาเป็นเวลานานตั้งแต่บรรพบุรุษ และพืชผักที่นำมาเป็นเครื่องปรุงน้ำหาง่าย มีในท้องถิ่นทุกฤดูกาล และไม่มีสารพิษเจือปน และมีคุณค่าทางอาหารสูง และเชื่อกันว่าหากกินซ่ามะเขื่อแจ้จะช่วยเพิ่มพลังทางเพศให้ผู้่ชายท้ังหลายได้เป็นอย่างดี

อุปกรณ์การทำ

๑. หม้อ ๒. ชาม ๓.ครก ๔ ทัพพี ๕. เขียง ๖. มีด ๗. กระชอน

เครื่องปรุง

๑. มะเขือแจ้ ๒. หอมแดง ๓. พริกแห้ง ๔. ต้นหอม ผัก ๖. กระเทียม ๗. ผักไผ่ ๘.ข่า ๙.ปลาร้า ๑๑. งาดำ ๑๒. เกลือ

วิธีการทำ

๑. นำมะเขือแจ้ที่สุกมาล้างให้สะอาด เอาเปลือกสีเหลืองออกทิ้ง แล้วนำมาซอยบาง ๆ แล้วนำไปล้างเอาเม็ดข้างในออกทิ้ง

๒. เอาพริกแห้ง กระเทียม ข่า เกลือ หอมแดง เผาให้สุก มาโขลกให้เข้ากัน

๓. นำงาดำมาคั่วให้หอมพอประมาณแล้วนำมาโขลกพอให้เม็ดงาแตก

๔. นำปลาร้ามาสับให้ละเอียดแล้วนำไปต้มให้สุก

๕. เอามะเขือที่ซอยมาผสมกับน้ำพริก คลุกเคล้าให้เข้ากันแล้วเอาน้ำปลาร้ามากรองในกระชอนใส่พอประมาณ

๖. นำต้นหอม ผักชี ผักไผ่ มาซอยบางๆ แล้วเทลงในชามซ่ามะเขือแจ้คลุกเคล้าให้เข้ากัน