ประวัติเจ้าพระยายมราช

จากเด็กติดกัณฑ์เทศน์มาเป็นเจ้าพระยายมราช

เจ้าพระยายามราช นามเดิมชื่อ ปั้น เกิดเมื่อวันอังคารที่ ๑๕ กรกฎาคมปีจอพ.ศ. ๒๔๐๕

ตั้งบ้านเรือนอยู่ ณ ตำบลน้ำตก ริมแม่น้ำตะวันออก ใต้ตัวเมืองสุพรรณบุรี บิดาชื่อ กลั่น มารดา

ชื่อ ผึ้ง มีพี่น้องร่วมมารดา ๖ คน ดังนี้

๑. ฉาย (พี่ชาย)ได้เป็นที่หลวงเทพสุภา กรมการเมืองสุพรรณบุรี

๒. นิล (พี่สาว) เป็นภรรยาหลวงแก้วสัสดี (ดี สุวรรณศร) กรมการเมืองสุพรรณบุรี

๓. หมี (พี่ชาย) ได้เป็นที่พระยาสมบัติภิรมย์ กรมการเมืองสงขลา

๔. คล้ำ (พี่ชาย) ได้รับเลือกให้เป็นผู้ใหญ่บ้านหมู่หนึ่งในตำบลน้ำตก

๕. หยา (พี่สาว) เป็นภรรยาหลวงจ่าเมือง (สิน สังขพิชัย) กรมการเมืองสุพรรณบุรี

เจ้าพระยายมราชเป็นน้องคนสุดท้องชื่อ ปั้น เมื่อเป็นเด็กอายุได้ ๖ ขวบ บิดามารดาได้ยก

นายปั้นให้พระครูใบฎีกาจังหวัดสุพรรณบุรีเรียนอยู่ได้ไม่ถึงปี มีงานทำบุญในสกุล ได้นิมนต์

พระใบฎีกาอ่วม วัดหงส์รัตนารามจังหวัดธนบุรี ขณะที่ไปเทศน์ที่วัดประตูสาร เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๘

เจ้าพระยายมราชได้บรรพชาเป็นสามเณร เล่าเรียนวิชาต่อไปอีก ๗ พรรษา จึงหัดเทศน์มหาชาติ

เทศน์กัณฑ์มัทรีได้ไพเราะมาก จนมีชื่อเสียง

ต่อมาได้เรียนภาษามคธ (ภาษาบาลี) กับสำนักอาจารย์เพ็ญ สำนักพระยาธรรม

ปรีชา (บุญ)สำนักพระวันรัต (แดง) วัดสุทัศน์ ซึ่งมีชื่อเสียงในฐานะอาจารย์สอนในขณะนั้น และ

เรียนหนังสือขอมที่วัดหงส์รัตนาราม เริ่มด้วยคัมภีร์ "มูล" คือไวยากรณ์ภาษามคธ แล้วเรียนคัมภีร์

พระธรรมบทเรียกว่า"ขึ้นคัมภีร์"เพื่อเข้าสอบเปรียญสนามหลวง

ในปี พ.ศ. ๒๔๒๖เจ้าพระยายมราชมีอายุได้ ๒๑ ปี ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุที่วัดหงส์

รัตนาราม สมเด็จพระวันรัต (แดง) เป็นพระอุปัชฌาย์ พอปลายปีพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า

เจ้าอยู่หัวฯ โปรดให้ตั้งสนามหลวงสอบ เข้าสอบปริยัติธรรม ณ สนามพระที่นั่งพุทไธสวรรค์ จาก

การสอบมาถึง ๑๔ ปี ตั้งแต่ ปี พ.ศ. ๒๔๑๒ ถึงปี พ.ศ. ๒๔๒๖ ปรากฏว่า สอบสามวันแรกในระดับ

มหา นั้น พระภิกษุ “ปั้น" แห่งวัดหงส์รัตนารามธนบุรีสามารถสอบป่านได้เพียงรูปเดียวเท่านั้น

ในระหว่างที่เจ้าพระยายมราชเป็นพระภิกษุเรียนปริยัติธรรมกับมหาธรรมปรีชา(บุญ)

สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพเป็นธุระจัดภัตตาหารมาถวายพระเณรที่มาเรียนกับพระยา

ธรรมปรีชา(บุญ) ทุกวันจนเป็นที่คุ้นเคยกับพระภิกษุปั้น เมื่อสอบเปรียญได้ก็ลาสิกขา ขณะนั้น

อายุได้ ๒๒ ปี สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพได้จัดให้เข้ารับราชการเป็นครูในโรงเรียนพระ

ตำหนักสวนกุหลาบ

ในปี พ.ศ. ๒๔๒๗ นายปั้นได้ถวายการสอนหนังสือแด่พระเจ้าลูกเธอในพระบาทสมเด็จ

พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว๔ พระองค์ ด้วยการชักจูงของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอฯ กรมพระยา

ดำรงราชานุภาพมีพระองค์เจ้ากิติยากรวรลักษณ์พระองค์เจ้ารพีพัฒนศักดิ์พระองค์เจ้าประวิตร

วัฒโนดมและพระองค์เจ้าจิรประวัติวรเดชโดยจัดห้องเรียนขึ้นต่างหากที่ท้องพระโรงของสมเด็จ

พระพุทธเจ้าหลวง นายปั้นฉลาดในการสอนไม่เหลาะแหละ ประจบลูกศิษย์ แต่ก็ไม่วางตัวจนเกินไป

พระเจ้าลูกยาเธอทุกพระองค์ทรงยำเกรง โปรดมหาปั้นสนิทสนมทุกพระองค์ ต่อมา

พระพุทธเจ้าหลวงทรงโปรดฯ ให้พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์เข้าเป็นลูกศิษย์

ด้วยอีกพระองค์หนึ่ง

ในปี พ.ศ. ๒๔๒๘ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเลือก

"นายปั้นเปรียญ"ไปสอน โดยพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์ให้เป็น ขุนวิจิตรวรสาส์น

มีตำแหน่งในกรมอาลักษณ์(แผนกครู)

ในปี พ.ศ. ๒๔๓๑ ได้สมรสกับท่านผู้หญิงตลับธิดาพระยาเพ็ชรฎา

ในปี พ.ศ.๒๔๓๖ ได้เป็นอาจารย์สอนหนังสือไทยถวาย สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้า

มหาวชิราวุธ ในคราวที่ทรงไปศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษ เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ได้รับ

โปรดเกล้าเป็นพระวิจิตรวรสาส์น อุปทูตสยาม ณ กรุงลอนดอน และท่านผู้หญิงตลับ ธิดาพระยาชัย

วิชิตสิทธิสาตรา(นาค ณ ป้อมเพชร์)

ในปี พ.ศ. 2436 เจ้าพระยายมราชได้เป็นผู้ช่วยเลขานุการในสถานทูตลอนดอน และ

ต่อมาได้เป็นอุปทูตสยาม ณ กรุงลอนดอน กลับมาเมืองไทยเป็นข้าหลวงพิเศษ จัดการปกครอง

จังหวัดสงขลาและพัทลุง

ในปี พ.ศ. ๒๔๓๙ ได้เป็นสมุหเทศาภิบาล ผู้สำเร็จราชการมณฑลนครศรีธรรมราช

เมื่อครั้งเป็นพระยาสุขุมนัยวินิต อันสืบเนื่องมาจากชื่อพระยาสุขุมนัยวินิตนั้น เนื่องมาด้วย พระ

พุทธเจ้าหลวงทรงพระราชวินิจฉัยว่าท่านเป็นคนที่มีสติปัญญาอย่างสุขุม สามารถทำการได้

ด้วยการผูกน้ำใจคนไม่ชอบใช้อำนาจ ด้วยอาญา ซึ่งต่อมาในรัชกาลที่ ๖ ทรงตั้งพระราชบัญญัติ

นามสกุลขึ้น เวลานั้นท่านเป็นเจ้าพระยายมราชแล้ว กราบบังคมทูลขอพระราชทานคำ"สุขุม"

เป็นนามสกุล

ในปี พ.ศ. ๒๔๙๙ พระยาสุขุมนัยวินิตย้ายเข้ามาเป็นเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ

ในปี พ.ศ. ๒๔๕๐ เจ้าพระยายมราชได้ให้ที่ดินในเขตอำเภอวังน้อย จังหวัด

พระนครศรีอยุธยาจำนวน ๑๕ ไร่ ให้กับหลวงฤทธิ์ นายกรองแก้ว นายบัว จีนเหงา นายโกร่ง

นายบุญ ที่มาขอให้บริจาคเพื่อจะนำสร้างวัดที่ตำบลพะยอม เดิมเรียกว่า วัดพระยายอม ชาวบ้าน

เรียกกันว่า วัดปากคลองสอง วัดคลองหกวาสายบนบ้าง ต่อมาเปลี่ยนเป็นวัดพะยอม แต่คนรุ่นเก่า

ที่มีความคุ้นเคย ส่วนมากจะเรียกวัดพระยายมราช เพราะท่านเป็นผู้บริจาค จึงนิยมเรียกกันว่า

วัดเจ้าพระยายมราช

ในวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๑ ทรงพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้พระยา

สุขุมนัยวินิตเป็นที่เจ้าพระยามีสมญาจารึกในหิรัญบัตรว่าเจ้าพระยายมราช

ชาตเสนางคนรินทรมหินทราธิบดีศรีวิชัย ราชมไหสวรรยบริรักษ์ ภูมิพิทักษ์โลกาธิกรณ์

สิงหพาหเทพยมุรธาธร ราชธานีมหาสมุหประธาน สุขุมนัยบริหารเอนกยรวมาคม

สรรโพดมสุทธิศุขวัฒนาการ มหานคราภิบาลอรรคมาตยาธิบดี อภันพิริยปรากร

มพาหุคชนามถือศักดินา ๑๐,๐๐๐

เจ้าพระยายมราชรับราชการสนองพระเดชพระคุณตั้งแต่รัชกาลที่ ๕ เรื่อยมาถึง

รัชการที่ ๖ - ๗จนกระทั่งรัชกาลที่ ๘ ได้ดำรงตำแหน่ง ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์เมื่อ

พ.ศ. ๒๔๗๗ ร่วมกับพระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพยอาภากับกรมหมื่นอนุวัติจาตุรนต์ พ.ศ. ๒๔๗๘

ดำรงตำแหน่ง ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ร่วมกับพระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพยอาภา และเจ้าพระยา

พิชเยนทร์โยธิน

เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) (๑๕ กรกฎาคมพ.ศ. ๒๔๐๕- ๓๐ ธันวาคมพ.ศ. ๒๔๘๑)

อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลอภิรัฐมนตรี

เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการเสนาบดีกระทรวงนครบาลทั้งยังเป็นผู้ควบคุมการก่อสร้าง

การประปานครหลวง การไฟฟ้ามหานคร ถนนและสะพานในกรุงเทพมหานครอีกด้วย

ความสำคัญ

การปฏิบัติตน และปฏิบัติหน้าที่ด้วยความซื่อสัตย์สุจริตจนได้รับเกียรติยศ ก็เพราะ

ความสมารถของเจ้าพระยายมราชโดยแท้ สมควรนำไปเป็นแบบอย่าง