ประวัติความเป็นมา(เช่น ประวัติ,ความหมาย,คำจำกัดความ,หลักแหล่งดั้งเดิม,ขนบธรรมเนียมประเพณี,การประกอบอาชีพ) ศาลเจ้าพ่อองครักษ์ ตั้งอยู่ที่หมู่ ๗ บ้านคลองศาลเจ้า ตำบลทรายมูล อำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก(ริมฝั่งแม่น้ำนครนายก) ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จพระราชดำเนินทางชลมารค ณ จังหวัดปราจีนบุรี โดยเสด็จตามลำน้ำนครนายก ประทับแรม ณ บริเวณริมแม่น้ำนครนายกซึ่งเป็นที่ตั้งของศาลเจ้าพ่อองครักษ์ในปัจจุบัน ระหว่างประทับแรมอยู่นั้นนายทหารราชองครักษ์ได้ป่วยและถึงแก่กรรม พระองค์จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งศาลขึ้นเป็นอนุสรณ์

ด้วยเหตุที่บริเวณหน้าศาลเป็นวังน้ำวน สันนิษฐานว่า มีจระเข้ เจ้าพ่อองครักษ์อยู่ในวังน้ำวน ถ้าจะนำเรือผ่านหรือที่สัญจรบริเวณทางน้ำดังกล่าว จะต้องทำพิธีเซ่นไหว้ด้วยมะพร้าวอ่อน แล้วจะสามารถนำเรือผ่านไปด้วยความปลอดภัย อย่างไรก็ตามที่เป็นยอมรับ และเชื่อถือกันว่า น้ำบริเวณดังกล่าวเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ และได้นำน้ำเข้าพิธีพุทธาภิเษก ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

(ที่มา : หนังสือวัฒนธรรมเพื่อการพัฒนาการทางประวัติศาสตร์เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดนครนายก
กรมศิลปากรจัดพิมพ์เผยแพร่, พิมพ์ครั้งที่๑ พ.ศ.๒๕๔๔ หน้า ๑๓๐, หน้า ๑๔๕)

ปัจจุบัน ศาลเจ้าพ่อองครักษ์ เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวจังหวัดนครนายก และบุคคลทั่วไปให้ความเคารพ
นับถือมากราบไหว้บูชาท่านมิได้ขาด เพื่อระลึกถึงท่าน รักษาคุ้มครองชาวบ้านให้อยู่เย็นเป็นสุข และเพื่อความเป็นสิริมงคล เป็นที่พึ่งทางจิตใจ เป็นกำลังใจในการดำรงชีวิต ดังจะเห็นได้ว่าในแต่ละวันจะมีผู้คนทั่วไป มากราบไหว้ ขอพร และบางคนมีความทุกข์ร้อนต่างก็มาบนบานท่าน เมื่อประสพผลสำเร็จตามที่ปรารถนาแล้ว ก็จะมาแก้บนตามที่บนบานไว้กันอยู่เป็นเนืองนิตย์มิได้ขาด

ความสำคัญ (ที่มีต่อการพัฒนาการทางวัฒนธรรม) เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คนในชุมชนและบุคคลทั่วไปหึความเคารพนับถือ กราบไหว้ขอพร เป็นที่พึ่งทางจิตใจเป็นกำลังใจในการดำรงชีวิตอย่างปกติสุข

รูปแบบความเชื่อ(ลักษณะการแสดงออก,เสื้อผ้าการแต่งกาย,เครื่องมือเครื่องใช้) การกราบไหว้ขอพร และบางสรบ,เช่น ไหว้ด้วยเครื่องบูชา ต่างๆ เพื่อความเป็นสิริมงคล สร้างขวัญกำลังใจให้กับตนเองและครอบครัว ประสบพบเจอะในสิ่งที่เป็นมงคล