พระธาตุสวนตาล ณ วัดธาตุสวนตาล

เป็นสถูปหรือเจดีย์ประธานของวัดก่อด้วยอิฐฉาบด้วยพระทาย พระทาย
ก็คือ การนำหินมาบดหรือตำให้ละเอียดผสมกับน้ำอ้อย ยางบง หนังควายแห้งเผาไฟแล้วตำ ผสมกันในหลุมดินแล้วตำให้ละเอียดเนื้อเดียวกัน จะมีคุณภาพหรือความเหนียวคล้ายกับปูนซีเมนต์) เป็นรูปทรงเลียนแบบ
พระธาตุพนม ฐานกว้าง 30 ฟุต สูง 60 ฟุตจากการเล่าของท่านเจ้าคุณพระนิโรธรักขิต ได้กล่าวถึงความเป็นมาขององค์พระธาตุสวนตาลนี้ไว้ว่าพระธาตุลูกนี้สร้างขึ้นในยุคสมัยสร้างพระธาตุพนม จังหวัดนครพนม ลักษณะสัณฐานเหมือนกับธาตุพนม

ประวัติการก่อสร้างพระธาตุสวนตาล ภายหลังจากพระครูโพนเสม็ดได้พาผู้คนออกจากอำนาจรัฐหลวงพระบางและเวียงจันทน์ กระจายไปตามลุ่มน้ำโขงและลุ่มน้ำมูล ลุ่มน้ำชี เมื่อประมาณ พ.ศ.2233
พระครูโพนเสม็ดได้ก่อตั้งนครจำปาสักขึ้น และได้ไปรับเจ้าหน่อกษัตริย์ ราชบุตรของกษัตริย์องค์ก่อนแห่งนครเวียงจันทร์มาครองนคร โดยมีอาณาเขตครอบคลุม “ยางสามต้น อ้นสามขวย หลักทอดยอดยาง”
มี 8 เมือง ดังนั้น ประเทศลาวเมื่อประมาณ พ.ศ.2256 จึงมี 3 ก๊ก
3 นคร

ประมาณ พ.ศ.2236 อันตรงกับช่วงปลายของรัฐสมัยพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยานั้น พระครูโพนเสม็ดได้ป่าวชวนเจ้าเมืองเล็กเมืองน้อย ทั้งตามฝั่งแม่น้ำโขงใต้นครเวียงจันทน์ และตามลุ่มน้ำย่อยอื่นๆ รวมทั้งลุ่มน้ำมูล ลุ่มน้ำชี ให้ไปร่วมบูรณะพระธาตุพนมขึ้นมาใหม่
จนแล้วเสร็จเมื่อ พ.ศ.2245 ระหว่างการบูรณะพระธาตุพนมอยู่นั้น
เหล่าเจ้าเมืองตามลุ่มน้ำมูล ลุ่มน้ำชีและเมืองตามถิ่นขอมหลายเมือง
ไปร่วมไม่ทัน จึงได้ร่วมกันสร้างพระธาตุเทียมรูปองค์พระธาตุพนมขึ้นที่วัดท่าแขก(วัดพระธาตุสวนตาล) ซึ่งน่าจะก่อสร้างระหว่าง พ.ศ.2245-2255