ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ เป็นต้นไม้ ให้ร่มเงา แผ่พุ่มกว้าง ทรงสูง แผ่คลุมพื้นที่กว้าง ดอก เป็นสีเหลืองปนเขียว เวลามีดอกจะสวยงามน่าชมมาก “ผล” รูปกลมรีเล็กน้อย แบ่งเป็นพู 5 พู แต่ละพูจะมีรูปคล้ายพระเรียงรอบผลห้าองค์ จึงถูกตั้งชื่อตามลักษณะผลว่า ต้น “พระเจ้าห้าพระองค์” ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ เป็นไม้ศิริมงคล ใช้ใบ ดอก และผล ประกอบพิธีกรรมสำคัญต่างๆ ของคนโบราณทั้งไทย ลาว พม่า เขมร และจีน ซึ่งมีความเชื่อตรงกันว่า มีเทพต่างๆ สิงสถิตคอยปกปักรักษาให้คนหรือสัตว์ไม่ทำร้ายซึ่งกันและกัน มีความเมตตาช่วยเหลือกัน ให้รู้จักรักษาความรักความดีต่อกัน รู้จักรักพวกพ้อง และถิ่นกำเนิด หากเดินทางไกลก็แคล้วคลาดปลอดภัย
อันว่า คาถาพระเจ้าห้าพระองค์ มีอยู่สั้นๆ ว่า "นะ โม พุท ธา ยะ" นั่นเอง คาถานะโมพุทธายะนี้ ได้มีการแตกหน่อไปหลายสาขา เช่น คาถาพระเจ้าห้าพระองค์ ของหลวงพ่อโสธร และหลวงพ่อคง วัดบางกะพ้อม เป็นต้น
บางครั้งก็มีการใช้เมล็ดพระเจ้าห้าพระองค์เป็นเครื่องรางของขลังคู่กับคาถาพระเจ้าห้าพระองค์ด้วย
เมล็ดพระเจ้าห้าพระองค์ ถือเป็นของขลังที่มีพุทธคุณโดดเด่นทางเมตตามหานิยม มหาเสน่ห์ ส่งเสริมความเจริญรุ่งเรืองในหน้าที่การงาน มีโชคลาภและโภคทรัพย์อุดมสมบูรณ์ เสริมสิริมงคล และขจัดความชั่วร้ายต่าง ๆ ทำให้แคล้วคลาดจากอันตราย บางคนก็นำเมล็ด “พระเจ้าห้าพระองค์”ไปเข้าพิธีปลุกเสกเพิ่มอิทธิฤทธิ์ในทางอยู่ยงคงกระพัน
เมล็ดของต้น “พระเจ้าห้าพระองค์” มีสรรพคุณเป็นสมุนไพรและนิยมใช้กันมาช้านานแล้ว โดย ในยุคสมัยก่อนคนไทยเป็นโรค “หิด” กันมาก เมื่อเป็นแล้วจะทรมานมาก ในการรักษา มีวิธีแบบง่ายๆ คือ เอาผลแห้ง ของ “พระเจ้าห้าพระองค์” ฝนกับหินลับมีด ผสมกับน้ำให้ข้นแล้วเอาน้ำที่ฝนได้ทาบริเวณที่เป็น“หิด” หรือบริเวณที่เป็นเม็ดผื่นคันชนิดเรื้อรัง โดยทาบ่อยๆ จะทำให้อาการที่เป็นอยู่ค่อยๆ ทุเลาลงและแห้งหายได้ในที่สุด
ปัจจุบันต้นพระเจ้าห้าพระองค์กำลังใกล้สูญพันธุ์หาไม่ได้ในป่าโดยทั่วไป ในป่าบางแห่งมีต้นพระเจ้าห้าพระองค์อยู่ไม่กี่ต้น ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด แต่ขยายพันธุ์ไม่ค่อยได้ เพราะเมื่อเมล็ดร่วงลงมาถึงพื้นดิน กระรอกหรือกระแตจะไปเจาะเพื่อกินเนื้อในเป็นอาหาร ทำให้ไม่สามารถงอกเป็นต้นใหม่ได้
จากการสำรวจป่าพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเวียงลอ อำเภอจุน จังหวัดพะเยา พบว่า ในป่าแม่ทะลาย มีต้นพระเจ้าห้าพระองค์ขึ้นเป็นดงใหญ่ แต่ละต้นมีขนาด 5 คนโอบ ที่ยังเหลือเป็นจำนวนมาก ก็เพราะชาวบ้านช่วยกันรักษาไม่ให้ใครมาตัดทำลาย นายวัชระ ศรีคำตัน ประธานคณะกรรมการที่ปรึกษาเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเวียงลอ และนายกฤตภาส ขันทะธงสกุลดี หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเวียงลอ ได้ให้เจ้าหน้าที่เก็บรวมรวมเมล็ดพระเจ้าห้าพระองค์ มาทดลองเพาะขยายพันธุ์ จนเป็นผลสำเร็จ และเตรียมนำทูลเกล้าถวายสมเด็จพระบรมราชินีนารถ เพื่อขอเป็นไม้พระราชทานให้ประชาชนนำไปปลูกเป็นสิริมงคลกับครอบครัว ส่วนคนที่นับถือเมล็ดพระเจ้าห้าพระองค์ จะเก็บไว้ที่สูงและนำติดตัวไปค้าขายหรือสมัครงาน พบผู้ใหญ่ จะได้รับความสำเร็จ
- ทำมาค้าขายดี ร่ำรวย มีโชคลาภเสมอ
- ครอบครัวมั่งคั่ง ร่มเย็นเป็นสุข
- คุ้มครอง แคล้วคลาด ภยันตราย ทั้งอยู่ และการเดินทาง
- อายุยืนยาว จิตใจ สบาย สงบ