ดอนสวรรค์ หรือเกาะดอนสวรรค์เป็นชื่อที่ใช้เรียกพื้นดินที่โผล่พ้นน้ำกลางหนองหาร เช่นเดียวกับพื้นที่ดอนอื่นๆ ที่เกิดขึ้นในบริเวณหนองหาร ได้แก่ ดอนสวรรค์น้อย ดอนขาม ดอนลังกา ดอนงิ้ว ดอนหัน ดอนพลาญ ดอนหวาย ดอนสะคราญ ดอนอ่าง ดอนโพธิ์ ดอนแซง ดอนโพธิ์สามต้น เป็นต้น ซึ่งเดิมมีการระบุเนื้อที่ดินของดอนสวรรค์ว่ามีพื้นที่ประมาณ ๑๐๐ ไร่เศษ ซึ่งเนื้อที่ดินดอนสวรรค์จะผันแปรตามฤดูกาล ช่วงหน้าแล้งพื้นที่ดินจะเพิ่มขึ้นเนื่องจากน้ำหนองหารลดลง ช่วงหน้าฝนพื้นที่ดินจะลดลงเนื่องจากระดับน้ำหนองหารจะมากขึ้นหรือน้ำท่วมพื้นที่บางส่วนของเกาะดอนสวรรค์ และมีระดับพื้นดินสูงกว่าระดับน้ำโดยเฉลี่ยประมาณ ๒-๓ เมตร ถือว่าดอนสวรรค์เป็นดอนหรือเกาะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดอยู่กลางหนองหาร โดยสภาพทั่วไปนั้น ดอนสวรรค์มีน้ำล้อมรอบตลอดทั้งปี จึงมีพันธุ์ไม้ที่เจริญเติบโตได้ดีทั้งไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เช่น ไม้ยางนา ซึ่งเป็นไม้ที่เด่นในพื้นที่ดอนสวรรค์, ไม้สะแก, ไม้ข่อย, ไม้รัง, ไม้มะเดื่อ, ไม้จามจุรี และนอกจากนี้ยังมีไม้ล้มลุกและเบญจพรรณพร้อมเถาวัลย์มากมาย ถือเป็นเขตป่าไม้พื้นเมืองหรือไม้หายากของท้องถิ่นสกลนคร ดอนสวรรค์จึงเป็นพื้นที่สำคัญของจังหวัดสกลนครที่มีความสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งคนสกลนครได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นแหล่งอาหารจากเขตป่าไม้พื้นเมือง เป็นแหล่งทำการประมงรอบพื้นที่ดอนสวรรค์ เป็นสถานที่ปฏิบัติธรรมและการสืบสานประเพณีวัฒนธรรม เนื่องจากดอนสวรรค์แห่งนี้ มีข้อมูลว่ามีวัดดอนสวรรค์(วัดร้าง) ขณะนี้ยังมีศาสนสถานและศาสนสมบัติได้แก่อุโบสถ ศาลาการเปรียญและกุฏิพระสงฆ์ จำนวนหลายหลัง มีพระสงฆ์ไปปฏิบัติธรรมและจำพรรษาอยู่เนืองๆ นอกจากนี้ดอนสวรรค์เป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจทางธรรมชาติที่มีความงดงามยิ่ง จนกระทั่งเป็นวิถีชีวิตของคนสกลนครที่ผูกพันดอนสวรรค์ตั้งแต่อดีตกาลจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะประชาชนที่ตั้งบ้านเรือนอยู่ล้อมรอบหนองหารทั้ง ๓ อำเภอ

ดอนสวรรค์แห่งนี้ เมื่ออดีตที่ยังไม่ทำเขื่อนเก็บกักน้ำในหนองหารหรือเขื่อนสุรัสวดี น้ำหนองหารจะไหลลงสู่แม่น้ำโขงตามลำน้ำก่ำ เวลาฤดูแล้งน้ำหนองหารจะแห้ง ชาวสกลนครโดยเฉพาะในเขตชุมชนตำบลธาตุเชิงชุมจะพากันเดินด้วยเท้าหรือล้อเกวียนเพื่อไปทำกิจกรรมต่างๆ โดยเฉพาะประเพณีสงกรานต์ได้อย่างสะดวกสบาย เนื่องจากพื้นที่ดินตรงนี้เป็นเนินหรือดอนที่สูง หลังจากที่มีการทำเขื่อนเก็บกักน้ำหรือเขื่อนสุรัสวดีก็ทำให้น้ำหนองหาร เป็นหนองน้ำขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ ๓ ของประเทศรองจากบึงบอระเพ็ดและกว๊านพะเยา เป็นที่รวมของลำห้วยต่างๆ หลายสายและเป็นต้นน้ำของลำน้ำก่ำ ซึ่งไหลลงสู่แม่น้ำโขงที่อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม มีเนื้อที่ทั้งหมด ประมาณ ๑๒๓ ตารางกิโลเมตร ระดับน้ำลึกตั้งแต่ ๓- ๖ เมตร ในหนองหารมีเกาะหลายเกาะ ซึ่งแต่ละเกาะมีต้นไม้ขึ้นอยู่อย่างหนาแน่น เป็นที่อยู่อาศัยของนกนานาชนิด เกาะเล็กเกาะน้อยหลายเกาะยังเป็นสถานที่น่าท่องเที่ยวทั้งสิ้น

อดีตและปัจจุบันดอนสวรรค์แห่งนี้เป็นดอนแห่งความขัดแย้งเนื่องจากต้องการเข้าไปจัดกิจกรรมทำประโยชน์ โดยเฉพาะกรณีวัดดอนสวรรค์(วัดร้าง)แต่มีพระภิกษุสงฆ์ไปจำพรรษาปฏิบัติธรรมในบางช่วงบางปีที่ใช้พื้นที่มากจนเกินไป กับอีกกลุ่มที่พยายามหาเหตุผลเพื่อไม่ให้มีวัด หากจะมี ก็ต้องมีข้อจำกัดในที่ดินของการตั้งวัด ไม่ทราบว่ามหากาพย์นี้จะจบลงได้อย่างไร(ผู้ให้ข้อมูล นายทวีพงษ์ นวานุช ประธานชมรมคนรักหนองหาร)

เนื่องจากศูนย์ข้อมูลกลางได้รับข้อคิดเห็นในเรื่องนี้จึงขอนำความคิดเห็นเหล่านั้นดังต่อไปนี้

Oddlabur. 22 พฤศจิกายน 2555 เวลา 16:44ข้อมูล น่าจะเป็นอะไรที่สะท้อนเรื่องราวทางวัฒนธรรมของคนสกลนครกับหนองหาร ยิ่งในตอนท้ายของบทความ "....ดอนสวรรค์ดอนแห่งความขัดแย้ง...." ไม่ควรนำเสนอให้เกิดปัญหาแก่ผู้เขียนเสียเอง ที่จะขัดแย้งกับคนสกลนครเสียมากกว่า

Oddlabur.17 มกราคม 2556 เวลา 07:19"..มี ข้อมูลว่ามีวัดดอนสวรรค์(วัดร้าง) ขณะนี้ยังมีศาสนสถานและศาสนสมบัติได้แก่อุโบสถ ศาลาการเปรียญและกุฏิพระสงฆ์ จำนวนหลายหลัง มีพระสงฆ์ไปปฏิบัติธรรมและจำพรรษาอยู่เนืองๆ..."ข้อมูลที่ถูกหนองหารใหญ่เป็นอันดับ ๒ รองจากบึงบอระเพ็ดและเรื่องศาสนสถานก่อนปี ๒๕๓๒ มีเพียงร่องรอยสิ่งก่อสร้างที่เหมือนโบสถ์ นอกนั้นเป็นสิ่งที่สร้างขึ้นใหม่ทั้งหมด และยังไม่ปรากฏหลักฐานชี้ชัดว่าเคยวัดร้างมาก่อน เป็นเพียงที่พักสงฆ์เท่านั้น

Oddlabur.17 มกราคม 2556 เวลา 07:36และ ที่ว่าในอดีตเคยมีพระสงฆ์ไปปฏิบัติธรรมและจำพรรษาอยู่เนืองๆไม่ถูกต้อง ที่ถูกต้องเขียนว่าหลังปี ๒๕๓๒ ที่ทางสงฆ์แอบขอขึ้นทะเบียนวัดร้างกับจังหวัดโดยที่ประชาชนทั่วไปไม่รู้เรื่อง จึงเริ่มมีพระสงฆ์ไปอยู่และก่อสร้างที่พักสงฆ์