เครื่องมือการจัดเก็บข้อมูล 13 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ชื่อ เครื่องต้มน้ำอ้อย ประเภทและลักษณะ เครื่องต้มน้ำอ้อยจะใช้ในขั้นตอนหนึ่งของกรรมวิธีการทำน้ำตาลแบบชาวบ้าน โดยจะใช้กระทะใบบัวตั้งบนเตาไฟ โดยจะมีไม้ไผ่ที่สานเป็นวงกลมทรงกระบอกไม่มีก้นวางอยู่บนกระทะไว้กันฟองน้ำตาลล้นกระทะ และมีไม้พายสำหรับคนน้ำตาล ประวัติความเป็นมา - ความเชื่อที่เกี่ยวข้อง - วัสดุที่ใช้ ประกอบด้วย เตา, กระทะบัว, ไม้ไผ่สานเป็นวงกลมทรงกระบอก, ไม้พาย วิธีทำ ขั้นตอนการทำน้ำตาลมีดังนี้ 1. นำอ้อยเข้าเครื่องหีบอ้อย บีบคั้นเอาน้ำอ้อยออกมา ส่วนชานอ้อยที่เหลือนำไปตากแห้งประมาณ 1 แดด จากนั้นนำมาทำเป็นเชื้อเพลิงเคี่ยวน้ำอ้อย 2. กรองด้วยผ้าขาวบางเอาสิ่งเจือปนออก แล้วนำน้ำอ้อยมาต้ม เร่งไฟให้ร้อนจนน้ำอ้อยเดือด 3. เมื่อน้ำอ้อยเริ่มงวดให้ผ่อนไฟลง และใช้ไม้พายคนให้ทั่วและบ่อยๆ เคี่ยวด้วยไฟอ่อนจนน้ำอ้อยเริ่มเหนียว 4. เมื่อน้ำอ้อยเหนียวได้ที่ (สีน้ำตาลไหม้) นำไปใส่ในแม่พิมพ์ที่ทำจากไม้หนา 1 นิ้ว เจาะรูกว้าง 2.5 เซนติเมตร ทำเป็นกระบะขนาด 60 x 120 เซนติเมตร เกลี่ยให้ทั่วกระบะไม้ 5. รอให้น้ำอ้อยแข็งตัวประมาณ 3 – 5 นาที นำออกจากแม่พิมพ์ก็จะได้น้ำตาลอ้อยแท้บริสุทธิ์ หมายเหตุ 1. ถ้าต้องการทำน้ำตาลทรายแดง ให้นำน้ำตาลอ้อยมาบดอีกครั้งหนึ่ง 2. ถ้าต้องการให้เป็นก้อนแข็งให้ใส่โซเดียมไบคาร์บอเนต 2 ช้อนชา ต่อน้ำตาลอ้อย 1 กระทะ ใส่ในขณะที่จะนำไปเทลงในแบบพิมพ์ บทบาทและหน้าที่ ความสำคัญในอดีต - วิธีการเรียนการสอน - ประโยชน์ของภูมิปัญญา เป็นเครื่องมือการทำน้ำตาลของชาวสุโขทัยในสมัยก่อน สถานที่ ภายในบริเวณพิพิธภัณฑ์ผ้าทองคำ เลขที่ 477 หมู่ที่ 2 บ้านหาดเสี้ยว ตำบลหาดเสี้ยว อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย