หลุมขุดค้นบ้านมนตรีพิทักษ์ ตั้งอยู่ภายในแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง ตำบลบ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี หลังจากชาวบ้านเชียงได้พบภาชนะเขียนลายสีแดงเมื่อราว พ.ศ.2500 ได้มีการสำรวจขุดค้นโดยนักโบราณคดี หลายคณะ ในพ.ศ. 2515 กองโบราณคดีกรมศิลปากรทำการขุดค้นอย่างจริงจัง มีหลุมขุดค้นขนาดใหญ่สองแห่ง คือ หลุมขุดค้นบริเวณบ้านนายพจน์ มนตรีพิทักษ์ และหลุมขุดค้นบริเวณวัดโพธิ์ศรีใน ผลการขุดค้นได้พบหลักฐานเกี่ยวกับสังคมยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่มีความเจริญก้าวหน้าทางวัฒนธรรมและเทคโนโลยีสูงมาเมื่อราว 5,000-7,000 ปีมาแล้ว หลุมขุดค้นบ้านมนตรีพิทักษ์ เดิมเป็นที่ดินของนายพจน์ มนตรีพิทักษ์ ชาวบ้านเชียง ต่อมาเมื่อมีการขุดค้นนายพจน์จึงอนุญาตให้กรมศิลปากรเข้ามาดำเนินการทางโบราณคดี และเมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2515 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถเสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรการทำงานของนักโบราณคดี นายพจน์ ได้มอบที่ดินให้แก่กรมศิลปากร รวมทั้งบ้านซึ่งเป็นบ้านแบบชาวไทพวนเพื่อเป็นอนุสรณ์สถานในการเสด็จพระราชดำเนินมาทอดพระเนตรหลุมขุดค้นมนตรีพิทักษ์ และเป็นสถานที่จัดแสดงนิทรรศการเกี่ยวกับวิถีชีวิตของชาวไทพวนอีกด้วย