ประวัติอำเภอเมืองศรีสะเกษ

อำเภอเมืองศรีสะเกษ มีความเป็นมาต่อเนื่องจ่กประวัติเมืองขุขันธ์ ซึ่งปรากฎในพงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสานว่าตั้งขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยา รัชกาลสมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์ เมื่อ พ.ศ. 2302 โดย ยกบ้านปราสาทสี่เหลี่ยมดงลำดวนขึ้นเป็นเมืองขุขันธ์ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระไกรภักดีศรีลำดวนเป็นเจ้าเมือง นักโบราณคดีเห็นว่า เมืองขุขันธ์ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระไกรภักดีศรีนครลำดวนเป็นเจ้าเมือง นักโบราณคดีเห็นว่า เมืองขุขันธ์นี้น่าจะเป็นเมืองสมัยขอมเพราะมีโบราณสถานอยู่ในจังหวัดนี้หลายแห่งเล่ากันว่า เมืองขุขันธ์เดิมชื่อ “ศรีลำดวน” คือ ที่ตั้งตำบลดวนใหญ่ อำเภอวังหิน ในปัจจุบันค่ายคูและกำแพงเมืองที่ปรากฏอยู่แสดงให้เห็นว่าสร้างสมัยเดียวกันกับเมืองสุรินทร์ เพราะคล้ายคลึงกันมาก พ.ศ. 2321 ได้เลื่อนเมืองไปตั้งที่ตำบลห้วยเหนือ อำเภอขุขันธ์ ให้เชื่อว่า “เมืองขุขันธ์” คือที่ตั้งอำเภอ “โนนสามขา” ขึ้นเป็นเมือง “ศรีสะเกษ” โดยแยกมาจากเมืองขุขันธ์ เดิมไปตั้งที่บ้านสระกำแพงใหญ่แล้วย้ายมาบริเวณบ้าน “พันทาเจียงอี” ซึ่งเป็นอำเภอเมืองศรีสะเกษปัจจับันี้ และได้เปลี่ยนชื่อจากจังหวัดขุขันธ์ มาเป็นจังหวัดศรีสะเกษ เป็นทางการ เมื่อ พ.ศ. 2481 อำเภอเมืองศรีสะเกษได้แยกเป็นอำเภอยางชุมน้อย อำเภอวังหิน และอำเภอพยุห์

อำเภอเมืองศรีสะเกษ เป็นอำเภอที่ตั้งของศาลากลางจังหวัดศรีสะเกษ เป็นศูนย์รวมของจังหวัดมีตลาดศูนย์การค้า ศูนย์ราชการ สถานีรถไฟ และอาคารบ้านเรือนของประชาชนเป็นจำนวนมาก เป็นชุมชนขนาดใหญ่ ยกฐานะเป็นเทศบาลเมืองศรีสะเกษ อำเภอเมืองศรีสะเกษ ประกอบด้วยตำบลต่างๆ เช่น ตำบลคูซอด ตำบลจาน ตำบลซำ ตำบลตะดอบ ตำบลทุ่ม ตำบลโพนเขวา ตำบลโพนค้อ ตำบลหญ้าปล้อง ตำบลหนองแก้ว ตำบลหนองครก ตำบลหนองไฮ ตำบลหมากเขียบ และตำบลหนองไผ่

ประวัติอำเภอเมืองศรีสะเกษ

ประวัติความเป็นมาของ เมืองศรีสะเกษนั้น ได้กล่าวไว้ในประวัติจังหวัดศรีสะเกษ และประวัติของอำเภอขุขันธ์แล้ว ซึ่งเป็นเรื่องที่ผู้นำชาวส่วย คือ ตากะจะ และเชียงขัน ได้อาสาจับพญาช้าเผือก จนกระทั่งได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นเจ้าเมืองและสร้างบ้านแปลงเมืองจนกระทั่งเจริญรุ่งเรืองมาเป็นลำดับ ประวัติศาสตร์ตอนนี้ได้เป็นที่ทราบกันอย่างแพร่หลายแล้ว

เมืองศรีสะเกษ ตั้งเมื่อ พ.ศ. 2325 ปีเดียวกับการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งตั้งภายหลังเมืองขุขันธ์ที่ก่อตั้งเมื่อ พ.ศ. 2302 ประมาณ 23 ปี สันนิษฐานว่าคราวที่กองทัพธนบุรี โดยสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก(ทองด้วง) และเจ้าพระยาสุรสีห์พิษณุวาธิราช(บุญมา) ไปตีเมืองเวียงจันทร์เพื่ออัญเชิญพระแก้วมรกต มาไว้ที่กรุงธนบุรี เมื่อ พ.ศ. 2321 การศึกครั้งนี้ทหารเอกของเมืองขุขันธ์ คือเชียงขัน ได้กวาดต้อนชาวเวียงจันทร์มาด้วยมากมากมาย พร้อมทั้งได้นางเวียงคำ แม่หม้ายตระกูลใหญ่มาเป็นภรรยา โดยมีท้าวบุญจันทร์ลูกนางเวียงคำติดมาด้วย ซึ่งต่อมาท้าวบุญจันทร์ผู้นี้ได้กล่าวโทษเชียงขันบิดเลี้ยงตนว่าเอาใจออกห่างเข้ากับพวกญวณจนกระทั่งเชียงขันได้ถูกจำคุกที่กรุงเทพมหานครและท้าวบุญจันทร์ ได้รับแต่งตั้งเป็น พระยาไกรภักดีศรนครลำดวน ตั้งแต่ พ.ศ. 2325 – 2369 รวม 44 ปี จนกระทั่งถูกเจ้าโย้ โอรสเจ้าอนุวงศ์ แห่งเวียงจันทร์ จับได้และประหารชีวิตที่ค่ายบ้านส้มป่อย อำเภอราศีไศล เมื่อคราวศึกเจ้าอนุวงศ์ เวียงจันทร์ พ.ศ. 2369

พ.ศ. 2322 พระยาไกรภักดีศรีลำดวน (ตากะจะ) ถึงแก่กรรม จึงได้มีพระกรุณาโปรดเกล้าให้หลวงปราบ (เชียงขัน) เป็นพระยาไกรภักดีนครศรีลำดวน แทน ต่อมา พ.ศ. 2325 พระยาไกรภักดีศรีนครลำดวน(เชียงขัน) ถูกกล่าโทษดังกล่าวข้างต้นและถูกจำคุกที่กรุงเทพมหานครและโปรดเกล้าฯ ให้ท้าวบุญจันทร์เป็พระยาไกรภักดีศรีนครลำดวน เจ้าเมืองขุขันธ์ คนที่ 3 ในปีนี้เองที่พระภักดีภูธรสงคราม (อุ่น) ปลัดเมืองขุขันธ์ ขอแยกเมืองมาตั้งที่โนนสามขาเป็นเมืองศรีสะเกษและโปรดเกล้าฯ ให้พระภักดีภูธรสงคราม (อุ่น) เป็น) พระยารัตนวงษา) เจ้าเมืองศรีสะเกษ คนแรก ต่อมาอีก 3 ปี เมื่อ พ.ศ. 2328 ได้ย้ายเมืองศรีสะเกษจากบ้านโนนสามขามาตั้งที่บ้านพันทาเจียงอี เมืองศรีสะเกษ เจ้าเมืองขึ้นครองเมืองตามลำดับ ดังนี้

1. พระยารัตนวงสา (อุ่น) เป็นเจ้าเมือง พ.ศ. 2325 – พ.ศ. 2328 รวม 3 ปี

2. พระยาวิเศษภักดี (ชม) เป็นเจ้าเมือง พ.ศ. 2328- พ.ศ. 2367 รวม 40 ปี

3. พระยาวิเศษภักดี (บุญจันทร์) เป็นเจ้าเมือง พ.ศ. 2368- พ.ศ. 2421 รวม 33 ปี จมน้ำตาย

4. พระยาวิเศษภักดี (โท) เป็นเจ้าเมือง พ.ศ. 2424 จนกระทั่ง พ.ศ. 2434 ได้ยกเลิกระบบการปกครองแบบเจ้าเมือง เมื่อ พ.ศ. 2434 พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงพิชิตปรีชาการ ข้าหลวงใหญ่ เมืองลาวกาวได้โปรดให้หลวงจำนงยุทธกิจ (อิ่ม) และขุนไผทไทยพิทักษ์ (หว่าง) เป็นข้าหลวงศรีสะเกษ

ประวัติอำเภอ

อำเภอเมืองศรีสะเกษ ตั้งเป็นอำเภอครั้งแรก เมื่อ พ.ศ. 2443 เรียกว่าอำเภอกลางศรีสะเกษ มีที่ตั้งว่าการอำเภอเมืองในที่เดียวกันกับอำเภออุทัยศรีสะเกษ และอำเภอปจิมศรีสะเกษ รับผิดชอบพื้นที่อำเภอกันทรารมย์ โนนคูณ น้ำเกลี้ยง ปัจจุบันนี้ อำเภอปจิมศรีสะเกษ ปัจจุบันนี้ อำเภอปจิมศรีสะเกษ รับผิดชอบพื้นที่อำเภออุทุมพรพิสัย ห้วยทับทัน บึงบูรพ์ อำเภอเมืองจันทร์ และกิ่งอำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ ปัจจุบันนี้ ส่วนอำเภอกลางศรีสะเกษรับผิดชอบพื้นที่อำเภอเมืองศรีสะเกษ อำเภอยางชุมน้อย อำเภอวังหินและอำเภอพยุห์ ในปัจจุบันนี้

ต่อมา พ.ศ. 2456 เปลี่ยนชื่ออำเภอกลางศรีสะเกษ เป็นอำเภอศรีสะเกษ พ.ศ. 2481 เปลี่ยนชื่ออำเภอ ศรีสะเกษ

การปกครอง

อำเภอเมืองศรีสะเกษ แบ่งการปกครองออกเป็น 16 ตำบล 163 หมู่บ้าน และเทศบาลเมืองศรีสะเกษ

เทศบาลเมือง ประกอบด้วยตำบลเมืองเหนือ ตำบลเมืองใต้ และบางส่วนของตำบลโพธิ์ ตำบลหญ้าปล้อง ตำบลหนองครก ตำบลโพนข่า และตำบลซำ

ตำบลคูซอด มี 10 หมู่ ประกอบไปด้วย บ้านคูซอด บ้านแดง บ้านดงเปือย บ้านเวา บ้านหนองแวง บ้านโนนทราย และบ้านโพนงอย ตำบลจาน มี 12 หมู่ ประกอบด้วย บ้านจาน บ้านเหล่ายอด บ้านบาก บ้านหนองคูใหญ่ บ้านฮ่องขาด บ้านดงบัง บ้านโคกเลาะ บ้านหนองตะเคียน บ้านแดง บ้านลิงไอ และบ้านหนองคูน้อย

ตำบลซำ มี 14หมู่บ้าน ประกอบไปด้วย บ้านซำ บ้านโพธิ์ บ้านโนนเจริญ บ้านขะยูง(หนองอะลาง) บ้านหนองแคน บ้านแทง บ้านป่าสะแบง บ้านเวียง บ้านนา บ้านหนองหว้า บ้านเวียงน้อย บ้านโนนมะนาว บ้านหนองแข้ และบ้านจั่น

ตำบลตะดอบ มี 8 หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านตะดอบ บ้านเปือย บ้านนาสูง บ้านหนองแคน บ้านหนองเทา บ้านเปือยน้อย บ้านโพนงาม และบ้านไผ่ล้อม

ตำบลทุ่ม มี ๑๓ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านทุ่ม บ้านเสือบอง บ้านหางว่าว บ้านโนนบัว บ้านโนนแกด บ้านหนองม่วง บ้านขมิ้น บ้านฮ่องแข้ดำ บ้านหนองแวง และบ้านเหล่าโนนตูม

ตำบลน้ำคำ มี ๑๕ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านใหม่ บ้านง้อ บ้านหนองโน บ้านบุข้าวดอ บ้านหว้าน บ้านน้ำคำ บ้านยาง บ้านหนองคำ บ้านหัวนา บ้านหนองแสง บ้านดอนจันทร์ บ้านโดนสวนป่า บ้านหนองโนใต้ และบ้านข้าวดอ

ตำบลโพธิ์ มี ๖ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านโพธิ์ บ้านอีลอก บ้านโนนจาน บ้านโนนหุ่ง บ้านหนองหว้า และบ้านโนนกอง

ตำบลโพนข่า มี ๑๐ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านโพนข่า บ้านหนองเหล็ก บ้านขนวน บ้านโนน บ้านกุดโง้ง บ้านเจริญพัฒนา และบ้านบก

ตำบลโพนเขวา มี ๑๑ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านโพนเขวา บ้านหนองเข็ง บ้านกอก บ้านเหล่าแค บ้านหนองแวง บ้านดอนสั้น บ้านโนนสังข์ บ้านโนนเล่ และบ้านหนองเข็งคำ

ตำบลโพนค้อ มี ๖ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านโพนค้อ บ้านยานาง บ้านกลาง บ้านโนน บ้านตะวันออก

ตำบลหญ้าปล้อง มี ๘ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านหญ้าปล้อง บ้านสร้างเรือง บ้านวังไฮ บ้านเอก บ้านโนนหล่อง บ้านโนนแย้ และบ้านโนนสำนัก

ตำบลหนองแก้ว มี ๑๒ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านหนองหว้า บ้านหนองแก้ว บ้านสำโรง บ้านบัวเตย บ้านบก บ้านหนองดั่ง บ้านโนนอีปัง บ้านหนองเข้ากรรม บ้านโพนงัว บ้านศรีพันเครือ บ้านโนนสว่าง

ตำบลหนองครก มี ๙ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านหนองครก บ้านหนองกิโล บ้านหนองสวง บ้านหนองสาด บ้านหนองครกใต้ บ้านหนองเครือซูด บ้านหนองม่วง บ้านหนองครกปากช่อง

ตำบลหนองไฮ มี ๘ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านหนองไฮ บ้านแก บ้านโพนแดง บ้านก่อ บ้านโนนหล่อง และบ้านญาติ

ตำบลหมากเขียบ มี ๑๑ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านหมากเขียบ บ้านหนองหัวลิง บ้านกลาง บ้านนาคำ บ้านยางกุด บ้านก้านเหลือง บ้านหนองสิม บ้านอีหล่ำ บ้านกุดเหลืองคุ้ใต้ และบ้านนิคมห้วยคล้า

ตำบลหนองไผ่ มี ๑๑ หมู่บ้าน ประกอบด้วย บ้านหอย บ้านตำแย บ้านเพียนาม บ้านสะเดา บ้านหนองไผ่ บ้านโนนแดง บ้านเล้า บ้านพัฒนา และบ้านน้อมเกล้า