ลักษณะเด่นของบ้านมอญที่ต่างกับบ้านชาวไทยโดยทั่วไป มี ๕ ประการ ได้แก่

๑. เป็นหมู่บ้านใหญ่ ลักษณะการตั้งหมู่บ้านเป็นหมู่บ้านใหญ่ ตั้งบ้านเรือนกันอยู่หนาแน่นเบียดเสียดกัน ตั้งแต่ริมฝั่งน้ำจนลึกเข้าไปบนฝั่ง ปลูกบ้านเรือนชายคาใกล้ติดกัน มีทางส่วนรวมเป็นทางเดินแคบ ๆ สำหรับเดินเท้าทะลุตลอดหมู่บ้านคดโค้งไปตามชายคาบ้าน ทางเดินแต่โบราณมักปูด้วยอิฐแปดรู เป็นอิฐขนาดใหญ่เป็นถนนทางเดินในหมู่บ้านไปสู่วัด ลักษณะการตั้งบ้านเรือนที่หนาแน่นแออัดกันอยู่เป็นหมู่ เป็นกลุ่ม แสดงให้เห็นถึงขอบเขตที่อยู่ที่ทางการเป็นผู้กำหนดเขตในการตั้งบ้านเรือนอยู่อาศัยในครั้งแรกที่อพยพมา

๒. มีวัดเป็นศูนย์กลางชุมชน หมู่บ้านมอญจะมีวัดเป็นศูนย์กลางชุมชน โดยมีเอกลักษณ์แตกต่างกับวัดไทย เช่น มีเจดีย์มอญ มีเสาหงส์ ธงตะขาบ มีหอสวดมนต์ที่งดงาม ฝ้าเพดาน เสาคันทวย เชิงชาย ซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปไม้ฉลุแกะสลักปิดทองร่องกระจก บริเวณวัดสะอาดเป็นระเบียบ เป็นสัดเป็นส่วน ดูสงบเยือกเย็น มีถนนปูด้วยอิฐเป็นทางเดินเท้าจากวัดไปสู่บ้าน

๓. มอญประกอบอาชีพค้าขายทางน้ำหน้าบ้าน หน้าเรือนริมฝั่งน้ำจะมีเรือแพจอดอยู่เต็มท่า มีทั้งเรือต่อขนาดใหญ่ และเรือต่อขนาดเล็ก เรียกว่า เรือกระแชงมอญ บรรทุกโอ่งอ่าง ขึ้นล่องค้าขายตามลำน้ำเจ้าพระยา นอกจากค้าขายเครื่องปั้นดินเผาแล้ว ยังมีกระบุง ตะกร้า กระด้ง กระชอน บรรทุกไปขายหรือแลกข้าวเปลือก หรือรับจ้างบรรทุกข้าวสารจากโรงสีในต่างจังหวัดแล้วล่องมาสู่กรุงเทพฯ และรับจ้างบรรทุกสิ่งของต่าง ๆ ไปส่งเรือเดินสมุทรที่อ่าวไทย

๔. บ้านเรือนมอญ วัดมอญ ปลูกต้นโมกเป็นเอกลักษณ์ไว้เป็นรั้วบ้านรั้วริมทางเดิน ตัดตบแต่งไว้สวยงามเป็นพุ่มกำแพง การปลูกต้นโมกเป็นสิ่งที่ดีในเรื่องของอากาศ และดอกส่งกลิ่นหอมไปทั่วหมู่บ้าน

๕. ปลูกบ้านขวางแม่น้ำ ชาวมอญปลูกบ้านเรือนขวางแม่น้ำเจ้าพระยาอย่างที่เรียกว่า “มอญขวาง” บ้านเรือนของมอญแต่ก่อนั้นส่วนใหญ่มีฐานะเป็นหลักฐานปลูกเรือนไม้ฝากระดาน ปลูกเป็นบ้านทรงไทยบ้าง ทรงปั้นหยาบ้าง ปลูกบ้านเรือนขวางแม่น้ำหันด้านข้างให้แม่น้ำ ไม่หันหน้าบ้านลงสู่แม่น้ำอย่างคนไทย คติการปลูกเรือนอย่างมอญนี้มีที่มาจาดพระพุทธศาสนาที่คนมอญเคารพนับถืออย่างเคร่งครัด ความว่า เมื่อแรกพุทธศาสนาได้เข้ามาสู่บ้านเมืองมอญนั้นได้เข้ามาทางทิศใต้ สมณทูตได้เดินทางมาทางเรือ นำพระไตรปิฎกมาสู่บ้านเมืองมอญ คนมอญจึงมีความเคารพศรัทธาในทิศใต้ว่าเป็นทิศหัวนอนที่ควรเคารพกราบไหว้ ระลึกถึงพระพุทธคุณสวดมนตร์ไหว้พระก่อนนอน ดังนี้ การปลูกบ้านเรือนของมอญจึงหันหน้าบ้านไปทางทิศเหนือ ส่วนห้องนอนจะอยู่ทางทิศใต้