นายธงชัย รักปทุม เกิดวันที่ ๓ มิถุนายน พุทธศักราช ๒๔๘๔
ที่จังหวัดปทุมธานี จบการศึกษาศิลปะบัณฑิต จิตรกรรม (เกียรตินิยมอันดับ ๒) มหาวิทยาลัยศิลปากรและศิลปะประกาศนียบัตร จิตรกรรมชั้นสูง สถาบันวิจิตรศิลป์แห่งโรม ประเทศอิตาลี
เริ่มรับราชการที่วิทยาลัยช่างศิลป์และเกษียณราชการในตำแหน่งอธิการบดีสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ กระทรวงวัฒนธรรม
นายธงชัย รักปทุม เป็นศิลปินที่สร้างสรรค์ผลงานศิลปะด้านจิตรกรรมที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตน โดดเด่น สวยงาม มาอย่างต่อเนื่องยาวนานกว่า ๔๕ ปี มีผลงานจิตรกรรมเป็นที่ยอมรับทั้งในประเทศและต่างประเทศ ผลงานได้ถ่ายทอดความรู้สึกนึกคิดของตนเอง สามารถกำหนดรูปแบบ
รูปทรงลายเส้นและทิศทางของสีอย่างอิสรเสรี และเปลี่ยนแปลงไปตามปรากฏการณ์ความงามของธรรมชาติ ชีวิต สังคมและสิ่งแวดล้อม ซึ่งได้พัฒนาแนวคิดและเนื้อหาสาระที่สัมพันธ์และ
สอดประสานกลมกลืนกับสีสันอันสวยสดงดงาม มีจินตนาการลึกซึ้งละเมียดละไม มีรูปแบบเป็นจิตรกรรมไทยร่วมสมัย อันเป็นแนวความคิดและวิธีการสร้างสรรค์ที่เป็นประโยชน์ต่อวงการศิลปะเป็นอย่างมาก ได้ร่วมแสดงผลงานทั้งในประเทศและต่างประเทศหลายครั้ง ได้รับรางวัลในการประกวด เช่น รางวัลเกียรตินิยมอันดับ ๒ เหรียญเงิน ประเภทจิตรกรรม การแสดงศิลปกรรม
แห่งชาติ ครั้งที่ ๑๘ และ๑๙ และได้รับรางวัลจากการแสดงศิลปกรรมประเภทต่าง ๆ จำนวนมาก
ในปีพุทธศักราช ๒๕๕๓ ได้รับเกียรติคัดเลือกเป็น “The World Master in Art and Culture”
จากองค์กรศิลปะประเทศเกาหลี ซึ่งในปีเดียวกันนี้เองได้สร้างสรรค์ผลงานจัดนิทรรศการศิลปะชุด “จิตรกรรมสามมิติ : จิตวิญญาณแห่งความงาม” ณ พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ หอศิลป์ กรุงเทพมหานคร นอกจากนี้ยังเป็นอาจารย์สอนศิลปะและเป็นผู้ทรงคุณวุฒิให้แก่หน่วยงานต่าง ๆ อันยังประโยชน์ต่อการเผยแพร่และสืบสานงานศิลปะของชาติต่อไป
นายธงชัย รักปทุม จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม) พุทธศักราช ๒๕๕๓