ปอเนาะ(ภาษามลายูปัตตานีเพี้ยนจาก pondok "ปนดก" ในภาษามลายูกลาง ยืมมาจากภาษาอาหรับفندق"ฟุนดุก" แปลว่า โรงแรม) หมายถึงสำนักสอนศาสนาอิสลามที่มีหอพักนักเรียนอยู่ในบริเวณสำนัก ซึ่งโดยปกติจะเป็นกระท่อมเล็ก ๆ
การเรียนการสอนในปอเนาะดำเนินการโดยโต๊ะครูซึ่งเป็นผู้มีความรู้ทางศาสนา การเปิดปอเนาะถือเป็นวิทยาทาน ไม่เก็บค่าเล่าเรียน โต๊ะครูมีรายได้จากการบริจาค (ศอดะเกาะหฺ) หรือซะกาตวิชาที่สอนในปอเนาะได้แก่ การสอนภาคศรัทธา (เตาฮีด) ภาคปฏิบัติ (ฟิกหฺ) ซึ่งรวมถึงศาสตร์มรดกและครอบครัว (ฟะรออิฏ) ภาคจริยธรรม (อัคลาก)ภาคประวัติศาตสตร์ (ตารีค) การอ่านอัลกุรอานและการปฏิบัติตนที่ถูกต้องตามหลักศาสนา สอนเป็นภาษามลายูและภาษาอาหรับ ระยะเวลาในการเรียนของแต่ละคนไม่เท่ากัน ขึ้นกับความสมัครใจ ส่วนใหญ่อยู่ระหว่าง ๒ -๖ ปี แต่ก็มีผู้ศึกษาจนถึง ๑๐ – ๑๕ ปี
สถาบันปอเนาะสมบูรณ์ศาสน์อิสลาม ตั้งอยู่ที่ ๗๗/๓ หมู่ที่ ๓ ตำบลลิดล อำเภอเมือง จังหวัดยะลา โดยมีนายอะห์มัด ยูโซะ อายุ ๓๓ ปี เป็นโต๊ะครู มีนักเรียนทั้งหมด ๔๗ คน เป็นนักเรียนชาย ๑๑ คน นักเรียนหญิง ๓๖ คน
205 
