หมู่บ้านวัฒนธรรมไทโส้ บ้านโพนจาน

บ้านโพนจาน ตำบลโพนจาน อำเภอโพนสวรรค์ จังหวัดนครพนม เป็นหมู่บ้านที่ประกอบด้วยชนชาติพันธุ์ไทโส้ โรงเรียนบ้านโพนจาน เป็นโรงเรียนที่ตั้งในเขตชุมชน เป็นสถานที่ที่ส่งเสริมและสนับสนุน งานด้านวัฒนธรรมของชนชาติพันธุ์ไทโส้ ที่ตำบลโพนจานตลอดมา ชนชาติพันธุ์ไทโส้ อำเภอโพนสวรรค์ มีอยู่ทั้งหมดจำนวน ๒๓ หมู่บ้าน ในหลายตำบล ยกเว้นตำบลนาใน ได้แก่

๑.ตำบลบ้านค้อ จำนวน ๕ หมู่บ้าน

๒.ตำบลนาขมิ้น จำนวน ๖ หมู่บ้าน

๓.ตำบลโพนสวรรค์ จำนวน ๓ หมู่บ้าน

๔.ตำบลโพนจาน จำนวน ๔ หมู่บ้าน

๕.ตำบลโพนบก จำนวน ๓ หมู่บ้าน

และตำบลนาหัวบ่อ จำนวน ๒ หมู่บ้าน

แต่ที่ดูโดดเด่นมากที่สุดคือ ชนชาติพันธุ์ไทโส้ที่อยู่ตำบลโพนจาน เมื่อปี ๒๕๕๔ ได้จัดให้มีการจัด กิจกรรม โครงการสืบสานวัฒนธรรมไทยโส้ครั้งที่๑ขึ้นที่ โรงเรียนบ้านโพนจาน อำเภอโพนสวรรค์ เป็นการจัดกิจกรรมของไทโส้อำเภอโพนสวรรค์ การอนุรักษ์สืบสานและส่งเสริม รักษาไว้ซึ่งวิถีการดำเนินชีวิตแบบดั้งเดิมชนชาติพันธุ์ไทโส้ ในอำเภอโพนสวรรค์ ทำให้ได้มีโอกาสแสดงออกซึ่งศิลปวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะกลุ่ม ตามแบบวิถีชีวิตของตนเอง จึงเป็นการส่งเสริมและพัฒนาให้กลุ่มชนชาติพันธุ์ไทโส้ สามารถสืบทอด สืบสานวัฒนธรรมท้องถิ่นของตนเอง ให้คงอยู่คู่ชุมชนตลอดไปและการจัดงานสืบสานศิลปวัฒนธรรมไทโส้ มีวัตถุประสงค์ เพื่อ

๑.เพื่อส่งเสริมการรวมกลุ่มชนชาติพันธุ์ไทโส้ให้มีการแสดงออกด้านวัฒนธรรมร่วมกัน

๒.เพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์และสร้างความภูมิใจในงานด้านศิลปวัฒนธรรมชนเผ่าร่วมกัน

๓.เพื่อสร้างชุมชนไทโส้ ให้มีความเข้มแข็งบนเวทีในระดับต่างๆ

การจัดงาน ได้ส่งเสริมให้กลุ่มชาติพันธุ์ไทโส้ในอำเภอโพนสวรรค์ ได้มีโอกาสแสดงออก ด้านศิลปวัฒนธรรม ในหลากหลายรูปแบบ เช่น

๑.พิธีแซงซะนาม

๒.ซุ้มวิถีชีวิต

๓.นิทรรศการ

๔.การแสดงบนเวที ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทโส้จากตำบลต่างๆในอำเภอโพนสวรรค์

๕.การประกวดธิดาไทโส้

๖.พาแลงอาหารพื้นบ้านไทโส้

๗.การทำบุญตักบาตร

สรุป ชาวไทโส้ เป็นชาติพันธุ์ในตระกูลมองโกลอยด์ ที่อพยพมาจากสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว มาตั้งถิ่นฐานอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ชาวไทโส้กลุ่มหนึ่ง อพยพมาตั้งถิ่นฐาน ที่อำเภอโพนสวรรค์ จังหวัดนครพนม ตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๒๖๐ ชาวไทโส้เป็นกลุ่มชนที่ถูกมองจากกลุ่มชาติพันธุ์อีสานกลุ่มอื่นๆว่า เป็นกลุ่มที่ด้อยพัฒนา อาจเนื่องจากเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ขนาดเล็ก ชุมชนเป็นลักษณะสังคมปิด และตกอยู่ในวงล้อมของกลุ่มชาติพันธุ์อื่นๆ ในพื้นที่ใกล้เคียง เช่น ไทญ้อ ไทอีสาน ไทกะเลิง ทำให้ขาดโอกาสในการศึกษาพัฒนาตนเอง จึงทำให้ขาดความมั่นในในการดำรงชีวิต หรือเมื่อต้องมาเผชิญกับโลกภายนอก กอปรกับการเป็นชนเผ่าที่มีความเชื่อในเรื่องผีและอำนาจเหนือธรรมชาติอย่างเคร่งครัด จนกลายเป็นอัตลักษณ์ประจำของตนเองที่ได้รับการสืบทอดกันมาจากอดีต หลายร้อยปี ที่ผ่านมา ที่เรียกว่าพิธีกรรม “แซงซะนาม” ศิลปวัฒนธรรมประจำชนเผ่า ที่เป็นเอกลักษณ์โดดเด่น ที่เป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวางของคนทั้งในและนอกวัฒนธรรม ในหวัดนครพนม คือโส้ทั่งบั้ง หรือภาษากะโซ่เรียกว่า “สะลา” เป็นพีธีกรรมในการบวงสรวง เซ่นไหว้วิญญาณของบรรพบุรุษประจำปี หรือใช้ในพิธีเรียกขวัญและรักษาคนป่วย