การแห่ข้าวพันก้อน บ้านหนองโก ตำบลหนองโก อำเภอกระนวน จังหวัดขอนแก่น

ประเพณีแห่ข้าวพันก้อน เป็นประเพณีที่ทำขึ้นต่อเนื่องจาก บุญผะเหวด เป็นวันสุดท้ายของงานบุญประเพณีที่เรียกว่า “บุญพระเหวด” เข้ามาในท้องถิ่นแล้วสืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน ประเพณีบุญผะเหวด สะท้อนให้เห็นถึงความศรัทธาอันแรงกล้าในพระพุทธศาสนา ซึ่งชาวอีสานยึดถือและปฏิบัติกันมาช้านานและอย่างเคร่งครัด เพราะถือว่าเป็นงานบุญใหญ่ที่สุดก็ว่าได้

การจัดงานบุญผะเหวดนั้นอยู่ที่การเทศน์เรื่องพระเวสสันดรชาดกหรือเทศน์มหาชาติ มีจำนวนทั้งหมด ๑๓ กัณฑ์ โดยชาวอีสานมีความเชื่อว่าถ้าหากว่าฟังเทศน์ครบทั้งหมดวันเดียวและจัดเตรียมเครื่องคาย (บูชา) ได้ถูกต้อง ก็จะได้เกิดในศาสนาพระอริยเมตไตรย แต่ถ้าหากตั้งเครื่องคาย (บูชา) ไม่ถูกต้อง จะทำให้เกิดอาเพศและสิ่งไม่ดีต่างๆ ตามมา จึงทำให้ทุกคนในหมู่บ้านให้ความสำคัญกับงานนี้อย่างมาก โดยจะมาทำพิธีร่วมกันอีกประการหนึ่ง คือ เพื่อระลึกถึงพระเวสสันดร พระโพธิสัตว์ผู้บำเพ็ญเพียรบารมีชาติสุดท้ายของพระองค์ก่อนจะเสวยชาติ และตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าในภายหลัง

ขั้นตอนปฏิบัติงานหรือพิธีกรรม

พุทธศาสนิกชนมาช่วยกันจัดตกแต่งศาลาหรือสถานที่ที่จะทำบุญ จัดเตรียมเครื่องสักการะจัดงาน บุญผะเหวด หรืองานเทศน์มหาชาตินิยมที่อัญเชิญพระอุปคุต มาปกป้องคุ้มครอง มิให้เกิดเหตุเภทภัยอันตรายทั้งปวง และให้โชค ลาภแก่พุทธศาสนิกชนในการทำบุญมหาชาติ จึงมีการแห่พระอุปคุตซึ่งสมมุติว่า อัญเชิญมาจาก สะดือทะเล พิธีธรรมมีจัดมีดังนี้

วันแรกชาว บ้านและผู้ที่เกี่ยวข้องจะมาช่วยกันจัดสถานที่ที่วัดเพื่อจัดการเทศน์ มหาชาติ โดยจำลองสถานที่ให้เหมือนป่า ประดับประดาด้วยต้นกล้วย ต้นอ้อย และเครื่องบูชาธรรม อย่างละประมาณ ๑,๐๐๐ ได้แก่ ดอกบัวเผื่อน บัวแดง บัวหลวง ธูป เทียน นก ปลา ข้าวเหนียวปั้นเป็นก้อนเล็ก ๆ ขนาดเท่าหัวแม่มือ หรือเท่านิ้วก้อยก็ได้ โดยให้มีจำนวน ๑,๐๐๐ ก้อน

วันที่สองตอนเช้ามืดเวลาประมาณตีสี่ (๐๔.๐๐ น.) ชาวบ้านคนเฒ่า คนแก่จะนำข้าวเหนียวปั้นก้อนเล็ก ๆ ขนาดเท่าหัวแม่มือหรือขนาดเท่านิ้วก้อยจำนวน ๑,๐๐๐ ก้อน ซึ่งเท่ากับหนึ่งพันพระคาถา ในเรื่องราวของพระเวสสันดรชาดก ใส่ถาดจากบ้านเรือนของตนออกแห่จากหมู่บ้านเข้ามายังศาลาโรงธรรมจัดขบวนแห่ข้าวรอบบริเวณธรรมาสน์ที่พระเทศน์ โดยขบวนแห่ประกอบด้วย กลองยาว แคน ฉิ่ง ฉาบ ฯลฯ นำขบวน ผู้มีศรัทธานำขบวน ผู้มีศรัทธาบางคนจะพากันฟ้อนรำไปตามจังหวะเสียงกลองอย่างสนุกสนาน เวียนรอบศาลาโรงธรรม ๓ รอบ แล้วจึงนำข้าวพันก้อนเหล่านั้นไปใส่ไว้ในกรวยไม้ไผ่ ที่หลักธงไชยทั้ง ๘ ทิศ แล้วใส่ไว้ในตะกร้าที่วางอยู่บนศาลาตามจุดที่ที่มี ทุงโซ และเสดกะสัดเมื่อแห่ข้าวพันก้อนเสร็จก็จะมีการเทศน์สังกาศ คือการเทศน์บอกปีศักราช เมื่อจบสังกาศก็จะหยุดพักให้ญาติโยมกลับไปบ้านของตน นำข้าวปลาอาหารมาใส่บาตรจังหัน หลังจากพระฉันจังหันเสร็จแล้วจึงเริ่มเทศน์พระเหวด โดยเริ่มจากกัณฑ์ทศพร ไปจนถึงนครกัณฑ์รวมสิบสามกัณฑ์ ซึ่งจะใช้เวลาตลอดทั้งวันจนถึงค่ำ และมีความเชื่อกันว่าหากใครฟังเทศน์เรื่องพระเวสสันดรจบ ผู้นั้นจะได้รับอานิสงส์มาก

อุปกรณ์ในการทำพิธีแห่ข้าวพันก้อน

๑. ธูป เทียน ดอกไม้ อย่างละพันเพื่อไว้บูชาคาถา “พันคาถาในการเทศน์ ”

๒. พระอุปคุต (บาตร ไตร ร่ม)

๓. ข้าวเหนียว (ปั้นเป็นก้อนเล็ก ๆ)

๔. เครื่องบูชาธรรม

การแห่จะมีพ่อพราหมณ์ นำหน้าขบวน แล้วมีคำกล่าวไปตลอดทาง ครบ ๓ รูป คำกล่าว มีว่า " "