ภูมิปัญญานาเกลือ
เกลือ เป็นอาหารที่จำเป็นต่อร่างกายมนุษย์และสัตว์ทุกชนิด มนุษย์ผลิตและรู้จักนำมาใช้ประโยชน์ตั้งแต่สมัยโบราณ เรียกว่า "เกลือสมุทร” หรือ "เกลือทะเล” ไม่เพียงแต่เป็นเครื่องปรุงรสที่ใช้กันอยู่ภายในครัวเท่านั้น แต่เกลือยังถูกนำมาใช้ประโยชน์ได้อีกมาก ทั้งเพื่อการถนอมอาหาร ส่วนผสมในเครื่องสำอาง ยารักษาโรค ผสมในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวหน้าและร่างกาย และอุตสาหกรรมนานาชนิด เช่น หลอมเหล็ก ฟอกย้อม กระจกความเย็น และอีกสารพัดคุณประโยชน์จากเกลือ ที่ไม่อาจกล่าวได้หมด เกลือสมุทรทำจากน้ำทะเลที่สมบูรณ์ไปด้วยแร่ธาตุ 24 ชนิด ที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ จึงมีแต่ประโยชน์ จะมีโทษบ้างก็เฉพาะในรายที่บริโภคมากเกินความต้องการของร่างกาย
แหล่งผลิตเกลือสมุทรที่สำคัญของไทยตั้งแต่อดีต ได้แก่ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม และเพชรบุรี เนื่องจากอยู่ใกล้ชายฝั่งทะเล ประกอบกับลักษณะทางภูมิประเทศเป็นที่ราบ สภาพดินเป็นเลนสามารถอุ้มน้ำได้ดี ป้องกันไม่ให้น้ำเค็มซึมลงใต้ดิน และป้องกันไม่ให้น้ำจืดซึมขึ้นมาบนดิน มีกระแสลมและแสงแดดช่วยในการระเหยและตกผลึกเกลือได้ดี จึงเป็นพื้นที่ที่เหมาะสมในการทำนาเกลืออย่างยิ่ง
นาเกลือ อาศัยพื้นที่ราบคล้ายนาข้าว มีคันนาล้อมรอบ แต่แทนที่จะปลูกพืชก็เป็นการตากน้ำทำเกลือ นาเกลือที่ได้มาตรฐานควรมีเนื้อที่ไม่น้อยกว่า ๒๕ ไร่ เพื่อให้ได้ผลผลิตเกลือคุ้มค่าต่อการลงทุนแต่ละครั้งการผลิตเกลือทะเลเป็นอาชีพเก่าแก่อาชีพหนึ่งของโลกและของคนไทยดั้งเดิมที่สืบทอดกันมายาวนาน นอกจากพื้นที่ราบและกว้างเพื่อกักน้ำในปริมาณที่มากพอแล้ว ยังต้องการแสงแดดจากดวงอาทิตย์สะท้อนความร้อน เพิ่มระดับความเข้มข้นจนตกผลึกกลายเป็นเม็ดเกลือ
พื้นที่สำหรับทำนาเกลือควรอยู่ใกล้ชายทะเลหรือชายคลอง ที่สามารถตั้งเครื่องกังหันลมวิดน้ำเข้าแปลงนาเกลือได้โดยง่าย และพื้นที่นาเกลือตอนปลายทาง ควรอยู่ใกล้ถนนหรือคลองเพื่อสะดวกในการขนส่งเกลือเม็ดไปสู่ท้องตลาด
สมุทรสาครเคยได้ชื่อเป็นจังหวัดที่ผลิตเกลือมากที่สุดในประเทศไทย นับเป็นอู่เกลือแหล่งสำคัญแห่งหนึ่งที่หล่อเลี้ยงชีวิตคนไทยมาอย่างยาวนานมีการถ่ายทอดองค์ความรู้ในการประกอบอาชีพการทำนาเกลือจากรุ่นสู่รุ่น ชุมชนชายทะเลของสมุทรสาครส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำนาเกลือเป็นหลัก
คุณค่าเชิงวัฒนธรรมและการเรียนรู้เพื่ออยู่กับธรรมชาติ
ปรากฏในพิธีกรรมและความเชื่อของชาวนาเกลือย่านจังหวัดสมุทรสาคร กล่าวคือ นอกจากองค์ความรู้ที่สั่งสมส่งผ่านกันมาจากรุ่นสู่รุ่นแล้ว ยังปรากฏพิธีกรรมและความเชื่ออยู่ในวิถีนาเกลือ ซึ่งได้ปฏิบัติสืบทอดกันมาเพื่อความเป็นสิริมงคล และเป็นขวัญกำลังใจในการทำนาเกลือ ได้แก่ พิธีแรกนาเกลือ พิธีทำขวัญนาเกลือ
อ้างอิง : หนังสือมรดกภูมิปัญญา พหุวัฒนธรรม ชาติพันธุ์ สาครบุรี, หน้า ๗๗ - ๘๔
333 
