ตำนานม้าคำไหล และ บุญบั้งไฟบ้านธาตุม้าคำไหล เป็นตำนานที่เล่าสืบต่อกันมาควบคู่กับประเพณีบุญบั้งไฟของชาวบ้านธาตุ มาหลายชั่วอายุคน ม้าคำไหลเป็นม้าทรงพระศรีธาตุซึ่งเป็นเจ้าเมืองที่ปกครองบ้านธาตุเมื่อหลายร้อยปีก่อน สมัยก่อนเจ้าเมืองจะมีม้าเป็นพาหนะเพื่อใช้ในการเดินทางและตรวจเยี่ยมราษฎร ในวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี จะมีการละเล่นม้าคำไหล ซึ่งเปรียบเสมือนการอัญเชิญดวงวิญญาณพระศรีธาตุและม้าคำไหลมาประทับทรงในคราวเดียวกัน ลักษณะเด่นของการละเล่นคือ การแต่งกายด้วยเสื้อและกางเกงสีดำตกแต่งด้วยผ้าหลากหลายสีสันและมีการวิ่งเป็นคณะ โดยจะมีการรำเซิ้งไปตามม้าที่วิ่งวนไปรอบๆ บริเวณที่จัดงานและขบวนเซิ้งบั้งไฟกิจกรรมภายในงานประกอบด้วย พิธีอันเชิญม้าคำไหลอันศักดิ์สิทธิ์ ชมการประกวดขบวนเซิ้ง ขบวนแห่บั้งไฟล้านที่ยิ่งใหญ่ตระการตา การประกวดธิดาบั้งไฟล้าน ตำนานม้าคำไหล การจุดบั้งไฟล้าน บั้งไฟแสน บั้งไฟหมื่น การละเล่นพื้นเมือง อาทิ การแข่งขันชกมวย รำวงย้อนยุค และมหรสพสมโภชน์ตลอดงาน