พระธาตุดอยเวา ตั้งอยู่หมู่ที่ ๑ ตำบลเวียงพางคำ อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย เป็นโบราณสถานเก่าแก่แห่งหนึ่งของเมืองแม่สาย จากข้อมูล ปรากฏตามตำนานมีประวัติความเป็นมานับพันปีขึ้นไป ปัจจุบันนับได้ว่าเป็นโบราณสถานและสถานที่ท่องเที่ยวของประชาชนทั้งในและนอกประเทศ ซึ่งมีทั้งประเทศข้างเคียงและนักท่องเที่ยวจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก โดยจะเห็นได้จากจุดเด่นของการมีทัศนียภาพของสถานที่ตั้งองค์พระธาตุที่สามารถมองเห็นทิวทัศน์ได้ทั้งประเทศไทย และประเทศเมียนมาร์

ประวัติการก่อสร้างพระธาตุดอยเวา (โดยย่อ)

ตามตำนานสิงหนวัติกล่าวว่า ราวพุทธศักราช ๒๙๖ เป็นกษัตริย์องค์ที่ ๑๐ ของราชวงศ์สิงหนวัติชื่อพระองค์เวาหรือขุนควักเวา ก่อสร้างเจดีย์ครอบเกศาพระธาตุที่พระพุทธเจ้าไว้ในครั้งพุทธกาล ณ บริเวณบนดอยเวา และการฉลองกระทำบุญให้ทานสำเร็จบริบูรณ์

พ.ศ. ๒๔๙๓ พระครูบาดวงแสง รัตนมณี เป็นชาวไทยลื้อจากเมืองลวง เขตสิบสองปันนา ประเทศจีนร่วมกับนายบุญยืน ศรีสมุทร คหบดีชาวอำเภอแม่สาย นำคณะศรัทธาร่วมกันบูรณะองค์พระเจดีย์ที่ชำรุดทรุดโทรม เมื่อวันที่ ๘ เมษายน ๒๔๙๔ เวลา ๐๖.๑๕ น. พิธีวางศิลาฤกษ์ ก่อองค์พระเจดีย์และบรรจุพระบรมสารีริกธาตุในผอบหินคำ ๕ องค์ ผอบใหญ่เท่าไข่เป็ดที่ขุดพบบริเวณใต้ฐานพระองค์เดิม

พ.ศ. ๒๔๙๖ ย้ายวัดไชยมงคล ที่ตั้งอยู่ทิศตะวันออก บนถนนพหลโยธิน อำเภอแม่สาย ห่างกันประมาณ ๕๐๐ เมตร และได้รับการยกฐานะเป็นวัดราษฎร์จากกรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ ชื่อว่า วัดพระธาตุดอยเวา มีพระครูนทีสมานคุณเป็นเจ้าอาวาสวัดรูปแรก และเป็นเจ้าคณะอำเภอแม่สายด้วย

พ.ศ. ๒๕๓๘ พระครูสัทธรรมโกวิท สร้างประติมากรรมรูปปั้นแมงเวา (แมงป่องยักษ์) เพื่อเป็นอนุสรณ์กษัตริย์องค์ที่ ๑๐ ของราชวงค์สิงหนวัติ (พระองค์เวา)

พ.ศ. ๒๕๔๐ ฯพณฯ กร ทัพพะรังสี รองนายกรัฐมนตรีในขณะนั้น รับเป็นเจ้าภาพก่อสร้างอาคารประดิษฐานอนุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระเอกาทศรถ สมเด็จพระพี่นางสุพรรณกัลยาปั้นและหล่อโดยหลวงปู่โง้น โสธโย วงเงินงบประมาณ ๑,๘๐๐,๐๐๐ บาท ใช้เวลาก่อสร้าง ๓๙ วัน ทำพิธีเปิดเมื่อวันที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๔๐

พ.ศ. ๒๕๔๑ ก่อสร้างอาคารการค้าชายแดน เพื่อนำเงินรายได้บูรณะวัดพระธาตุดอยเวา

พ.ศ. ๒๕๔๒ คืนวันที่ ๑๙ พฤศจิกายน ๒๕๔๒ เวลา ๒๑.๐๐ - ๒๔.๐๐ น. เกิดเหตุเพลิงไหม้พระวิหารวัดพระธาตุดอยเวา เสียหายทั้งหลัง คณะสงฆ์อำเภอแม่สายมีมติให้ทำการก่อสร้างพระวิหารหลังใหม่

พ.ศ. ๒๕๔๕ เทศบาลตำบลแม่สาย ได้จัดสรรงบประมาณในการก่อสร้างถนนคอนกรีตเสริมเหล็กทางขึ้น - ลง ศาลา ห้องสุขา และปรับภูมิทัศน์โดยรอบ เพื่อเป็นการสืบสานพระพุทธศาสนา และส่งเสริมการท่องเที่ยว