การทำไม้กวาดดอกหญ้าเกิดจากการนำเอาความคิด ผสมผสานกับจินตนาการ บวกกับได้ประยุกต์วัสดุที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาทำเป็นไม้กวาดจากดอกหญ้า เป็นการดัดแปลงวัตถุดิบที่มีอยู่ในท้องถิ่นให้เกิดประโยชน์และสร้างรายได้โดยให้เป็นผลิตภัณฑ์ชุมชน ซึ่งเป็นการนำวัตถุดิบที่อยู่ใกล้ตัว นำมาดัดแปลงเป็นสิ่งของเครื่องใช้ในครัวเรือน จากขั้นตอนการผลิตที่ง่ายๆ และค่อยพัฒนา ประยุกต์ใช้ตามวัสดุที่มีอยู่ พร้อมคำนึงถึงประโยชน์ของการใช้สอย และ สืบทอดจากบรรพบุรุษ จนถึงปัจจุบัน ซึ่งกรรมวิธีต่างๆ ที่มาจากกระบวนการและขั้นตอนการผลิตล้วนมาจากสติปัญญา และการใช้ภูมิปัญญา ของบรรพบุรุษ ผลิตภัณฑ์ที่ได้ และนำมาใช้สอยกับชีวิตประจำวัน

ดอกหญ้าไม้กวาด หรือเรียกว่า“ดอกหญ้าก๋ง” จัดเป็นพืชล้มลุกตระกูลหญ้า มีลำต้นตั้งตรง ลำต้นแตกกอคล้ายกอไผ่ ลำต้นมีลักษณะทรงกลม แบ่งเป็นข้อปล้องชัดเจน ดอกหญ้าไม้กวาดเป็นพืชที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ อยู่ตามเชิงเขาหรือพื้นที่สูง ส่วนใหญ่จะเก็บได้ในช่วงเดือนธันวาคม–เมษายน ซึ่งช่วงที่ดอกออกมากที่สุดจะอยู่ในช่วงต้นเดือนมกราคม และสามารถ เก็บเกี่ยวเอาดอก กิ่งก้าน มาทำเป็นไม้กวาด ทำความสะอาด ภายในครัวเรือน

พ่อมงคล ปิดทะเหล็ก ได้นำวัตถุดิบที่ใช้ทำไม้กวาด จึงได้นำความรู้ วิธีการทำไม้กวาดดอกหญ้ามาเผยแพร่ให้กับคนในครอบครัว ญาติพี่น้องได้ทำใช้ในครัวเรือน และขายให้กับคนในหมู่บ้าน และเมื่อมีผู้ผลิตมากขึ้น เหลือใช้ในครัวเรือนจึงนำออกขายให้กับเพื่อนบ้าน ต่างหมู่บ้าน ต่างตำบลและออกเป็นวงกว้าง นอกจากนั้นยังมีพ่อค้าต่างจังหวัดมารับซื้อเพื่อไปจำหน่าย ทำให้เรื่องการทำไม้กวาดกลายเป็นอาชีพหลัก และเป็นอาชีพเสริมของหลายครอบครัว สร้างรายได้ให้กับตนเอง เป็นอาชีพที่ทำรายได้ตลอดทั้งปี

ลักษณะเด่นที่เป็นอัตลักษณ์

• ไม้กวาดของที่นี่ เมื่อได้รับดอกหญ้ามาแล้ว จะทำการคัดดอกหญ้าอย่างพิถีพิถัน จะไม่ใช้ดอกหญ้าที่แก่ เนื่องจากหญ้าแก่จะมีความแห้งและกรอบ จะทำให้เวลาใช้กวาดพื้น ดอกหญ้าจะร่วงตกได้
• แต่ละขั้นตอนการมัดประกอบ ต้องใช้ความชำนาญ
• มีการสร้างลวดลายแบบดั้งเดิมและแบบสมัยใหม่

ขั้นตอน/วิธีการ/ดำเนินการเกี่ยวกับข้อมูล

อุปกรณ์การทำไม้กวาดดอกหญ้า

๑. เข็มเย็บกระสอบ

๒. เชือกฟาง

๓. ไม้ไผ่ ความยาวประมาณ ๘๐ ซม.

๔. ดอกหญ้า

๕. ตะปูขนาด ๑ นิ้ว จำนวน ๒ ตัว

ขั้นตอนการทำไม้กวาด

๑. นำดอกหญ้ามาทำความสะอาดและตากแดดให้แห้งคัดเลือกเฉพาะดอกหญ้าที่มีคุณภาพดี ไม่แก่

๒. นำดอกหญ้าปริมาณ ๑ กำมือ มัดให้เป็นวงกลม

๓. นำเข็มเย็บกระสอบ ซึ่งร้อยเชือกฟางไว้แล้ว แทงเข้าตรงกลางมัดดอกหญ้า แล้วถักขึ้นลงแบบหางปลา ให้ได้ ๓ ชั้น พร้อมจัดดอกหญ้าให้มีลักษณะแบน

๔. ตัดโคนดอกหญ้าให้เสมอกัน

๕. นำด้ามไม้ไผ่เจาะรูที่หัวไว้สำหรับห้อยเชือก และเจาะรูตรงปลายนำมาเสียบเข้าตรงกลางมัดดอกหญ้า

๖. นำเชือก หรือฟางมัดดอกหญ้าไว้ โดยนำเชือกมาสอดตรงรูที่เจาะ เพื่อป้องกันไม่ให้ดอกหญ้าหลุดออกจากกัน

๗. ตอกตะปูที่เตรียมไว้ เพื่อให้ดอกหญ้าติดกับด้ามไม้ไผ่ และมีความแข็งแรงขึ้น

** เคล็ดลับทำให้ไม้กวาดแข็งแรง ควรนำดอกหญ้าตากแดดให้แห้งสนิทก่อนมัด จะได้ไม้กวาดที่มีความแข็งแรง ไม่หลุดง่าย เมื่อถึงเวลาใช้งาน

การสืบสาน สร้างสรรค์ และพัฒนาต่อยอด

• จัดสอนวิธีทำไม้กวาดร่วมกับกศน.ป่าก่อดำ เพื่อเป็นการฝึกอาชีพ
• เรียนรู้รูปแบบการมัดไม้กวาดในรูปแบบต่างๆ ให้มีความสวยงาม

การแสดงผลงาน

• นำออกขายให้กับเพื่อนบ้าน ต่างหมู่บ้าน ต่างตำบลและภายในจังหวัด
• นำสินค้ามาแสดงที่งานมรดกภูมิปัญญา และเผยแพร่ทางสื่อออนไลน์