วัดเสมาเมืองถือเป็นวัดศักดิ์สิทธิ์ยิ่ง สร้างหลังวัดพระบรมธาตุเพียงเล็กน้อย เมื่อ พ.ศ. 1318 เป็นวัดหลักบ้านหลักเมือง เขตเมืองนครศรีธรรมราช เป็นวัดสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อ พ.ศ. 2489 ซึ่งมี บ่อน้ำวัดเสมาเมืองใช้เป็นน้ำพระพุทธมนต์ในพิธีพราหมณ์ น้ำพิพัฒน์สัตยาของหัวเมือง น้ำอภิเษกในราชพิธีต่างๆ พิธีบรมราชาภิเษก ยามศึกสงคราม พระสงฆ์จะนำน้ำในบ่อไปทำเป็นน้ำพระพุทธมนต์ ใช้ประทหาร เพื่อเป็นสิริมงคลแก่เหล่าทหาร

ประวัติความเป็นมา

มีหลักฐานกล่าวถึงประวัติการสร้างวัดเสมาเมืองไว้ว่า พระเจ้าศรีธรรมโสกราช เป็นผู้ทรงสร้างวัดนี้ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๑๓๑๘ ภายหลังที่ได้สร้างพระบรมธาตุแล้ว ๑๘ ปี สถานที่สร้างวัดนี้เป็นทำเลใจกลางเมืองนครศรีธรรมราชในสมัยนั้น มีพระประสงค์ที่จะให้ภิกษุ ฝ่ายมหายานจำพรรษาเป็นแห่งแรก วัดนี้เป็นต้นกำเนิดของวัดทั้งหลายในเมืองนคร

ในการสร้างวัด ได้มีการสร้างศาสนสถานด้วยอิฐรวมสามหลัง สร้างและอุทิศถวายแด่พระพุทธองค์ผู้ทรงชำนะมาร พระโพธิสัตว์ปัทมปาณี และวัชรปาณี นอกจากนี้ก็มีสถูป ๓ องค์ซึ่งพระราชทานนามว่า ชยันตะ สร้างขึ้นตามพระราชโองการของพระราชาและเจดีย์อีก ๒ องค์ ความสำคัญต่อชุมชน เป็นสถานที่ทำพิธีกรรมทางศาสนาพุทธ ลักษณะทางสถาปัตยกรรม

วัดเสมาเมืองเป็นวัดที่สำคัญทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีของเมืองนครศรีวิชีย จารึกจากวัดเสมาเมืองซึ่งสลักบนหินทราย เป็นรูปใบเสมา สูง ๑.๐๕ เมตร ฐานกว้าง ๔๐ เซนติเมตร และส่วนยอดกว้าง ๕๐ เซนติเมตร ได้กลายเป็นหลักฐานที่ช่วยคลี่คลายปัญหาทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีลงได้อย่างมาก