นายจำลอง นวลมณี เกิด วันจันทร์ ที่23 เมษายน 2460 ปีมะเส็ง ที่ตำบลธาตุ เชิงชุม อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร เป็นบุตรชายคนโต ของ นายฟอง นวลมณี มีพี่น้องท้องเดียวกัน 8 คน ชาย 3 คน หญิง 5 คน พี่น้องยัง มีชีวิตอยู่จนปัจจุบันนี้ (พ.ศ. 2540)

ในวัยเด็กเป็นคนขี้โรค อ่อน แอมาแต่กำเนิด เพราะเกิดในปีสุดท้ายของ สงครามโลกครั้งที่1 ญาติพี่น้องเหมาเอาว่า คนเจ็บคนป่วยในสงครามโลกมาเกิดความอ่อน แอทำให้เพื่อเหยียดหยาม รังแก เสมอ จึงทำให้ มีทิฐิมานะฝึกตนเองเล่นกีฬาทุกอย่างให้ ร่างกายแข็งแรง นับแต่ชกมวย ตะกร้อ ฟุตบอล ยิมนาสติก หกสูงในบาร์คู่ ขี่จักรยานสองล้อผาด โผน สามารถเล่นได้ดีไม่แพ้ผู้แสดงกายกรรมอาชีพ จึงได้รับชื่อเสียงในทางกีฬาเสมอมา ความสนใจกีฬารวมทั้งกีฬามวยได้ฝึก มวยคาดเชือกกับอาจารย์ประสิทธิ์ บุญญารมย์ ครูมวย คณะทวีสิทธิ์ นักมวยมีชื่อเสียงสมัยนั้นจน ช่ำชอง คล่องตัวสามารถขึ้นบนเวทีมวยได้ นอกจาก สนใจมวยคาดเชือกแล้ว นายจำลอง นวลมณี ยัง สนใจมวยพื้นบ้านซึ่งมีลีลาท่าทางอ่อน ช้อย สวยงามและแฝงไว้ซึ่งความแข็งแรงน่า เกรงขาม นายจำลอง ได้ติดตามการเล่น การแสดง ของนักมวยไปทุกหนทุกแห่ง ซึ่งมักมี ในงานบุญมหาชาติ (บุญผเวส) บุญบั้งไฟ เมื่อทราบข่าวบางทีต้องเดินทางแรมคืนไป ดู จึงได้เห็นลีลาท่าทางชั้นเชิงของนัก มวยแต่ละคน แล้วนำมาฝึกหัดดัดแปลง จากหลายๆ อย่างเพื่อให้ดูน่าชม ครูมวยโบราณ ชื่นชมมากที่สุดคือ นายฮ้อย สีมุม เป็นชาวกุลา (ไทใหญ่) รูปร่างสูงใหญ่ มีลายสักเต็มตัว ตั้งแต่ปลายเท้าจนถึง ศีรษะ เป็นนักมวยที่มีลวดลาย ลีลา ท่าทาง สวยงามมากจึงได้ฝึกหัดกับนายฮ้อย สีมุน เมื่ออายุ 10 ปี

นายจำลอง นวลมณี ได้สมรสกับ คุณสุวรรณ พรหมสาขา ณ สกลนคร บุตรสาว ขุนจำรูญ ธนากร มีบุตรด้วยกัน4 คน เป็น หญิง 3 คน ชาย 1 คน บุตรธิดาทั้งหมดจบ การศึกษาระดับปริญญาทุกคน มีอาชีพเป็นหลักฐาน ทั้งนี้เพราะได้รับการฝึกอบรมจากบิดา มารดา ให้มีความอุตสาหะ อดทน ตั้งใจเล่าเรียน

การประกอบอาชีพของนายจำลอง นวลมณี ได้ผ่าน การฝึกอาชีพมามากมายต่อมานับแต่เปิ ด้านตัดเย็บเสื้อผ่าขึ้นที่บ้านของตน มี ชื่อร้านว่า"จำลองศิลป์" เพื่อแข่งกับคน ต่างด้าวที่ยึดอาชีพนี้ก่อนแล้ว เป็นครูสอน ตัดเย็บเสื้อผ้า ทำงานบริษัท จังหวัดสกลนคร ควบคุมการ เดินรถยนต์ของบริษัท เป็นผู้รับเหมาเรือขน ส่ง รับเหมาส่งลูกรังซ่อมถนน ไปทำเหมือง แร่ที่ประเทศลาว เป็นสมาชิกสภาเทศบาลถึง 2 สมัยเป็นสมาชิกสมัชชาแห่งชาติใน พ.ศ. 2516 และเป็นผู้จัดการสหกรณ์ออมทรัพย์ครู ระหว่าง พ.ศ. 2519-2525 ก็เลิกจ้าง เพราะต่ออายุทำงานมา 5 ครั้งแล้ว นับว่าเป็น ผู้มีประสบการณ์รอบตัว
ผลงานและเกียรติคุณ ที่ได้รับ

พ.ศ. 2508 ไปร่วม ชุมนุมงานลูกเสือแห่งชาติที่ค่ายวชิราวุธ ศรีราชา จ.ชลบุรี โดยแสดงการเล่นวัฒนธรรมท้องถิ่น

พ.ศ. 2509 นำคณะเทศบาลเมือง สกลนครไปแสดงศิลปนาฏศิลป์พื้นเมืองที่โรงละคร แห่งชาติ กรุงเทพเพื่อต้อนรับประธานาธิบดีปักจุงฮี แห่ง เกาหลีใต้

พ.ศ. 2511 แสดงการฝ้อน หางนกยูงบนหัวเรือหางยาว (เรือแข่ง ) ในงานแข่งเรือออกพรรษา ได้อย่างสวยงาม อ่อนช้อย

พ.ศ. 2513 แสดงรำมวย โบราณออกทีวีช่อง 4 ที่ จ.ขอนแก่น ใน รายการของดีอีสาน

พ.ศ. 2520 แสดงรำมวยโบราณหน้าพระที่นั่ง ในงานพระ ราชทานเลี้ยงข้าราชการและผู้แทนหน่วยงาน สำคัญของ 16 จังหวัดในภาคอีสาน ณ พระตำหนักภู พานราชนิเวศน์

พ.ศ. 2525 แสดงรำ มวยโบราณที่สวนอัมพร ในงานเทศกาลปีท่อง เที่ยว

ในปีนั้นได้แสดงมวยโบราณที่สยาม สมาคม ซอยอโศก กรุงเทพฯ เพื่อให้สมาชิกสยามสมาคมทั้งชาว ไทยและชาวต่างประเทศชม

พ.ศ. 2526 แสดงในงานมูนมังอีสาน ที่วิทยาลัยครูสกลนคร จัดขึ้น

พ.ศ. 2527 แสดงที่สโมสร กองทัพบกสี่เสาเทเวศน์ ในงานชุมนุมชาวสกลนคร

พ.ศ. 2527 แสดงทางโทรทัศน์ช่อง 4 ขอนแก่น รายการโตชิบ้ารักไทย ในปี เดียวกันนั้นเองได้แสดงที่หมู่บ้านชาวอีสาน ที่สวนอัมพร

เกียรติคุณที่นายจำลองได้รับ สูงสุดคือ ในวันที่15 กันยายน 2529 ได้รับ เลือกเป็นบุคคลดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม ประจำปี 2529 สาขาการแสดงพื้นบ้าน และนันทนาการ

นายจำลอง นวลมณี เป็นผู้ที่ดำรงชีวิตเรียบง่าย สมถะไม่ สูบบุหรี่ ไม่ดื่มสุรา รับประทานอาหารวันละ1 มื้อ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และยึดมั่นในศีลธรรม ในปี พ.ศ.2539 ได้เข้าอุสม บท ร วัดป่าบ้านหนองไผ่ อำเภอเต่างอย จ .สกลนคร จนถึงปัจจุบัน

สิ่งที่นายจำลอง มวล มณี สร้างสรรทางศิลปวัฒนธรรมที่สำคัญคือ ท่า รำมวยโบราณ ทั้งท่ารำเดี่ยว รำหมู่ และลีลา การต่อสู้ ท่ารำเหล่านี้ได้ตั้งเป็นชื่อ อย่างคล้องจองกัน เช่น ท่าเสือออกเหล่า ท่าย่าง สามขุม ท่ากุมภัณฑ์ถอยทัพ ท่าลับหอกโมกขศักดิ์ ท่าตบผาบปราบมาร ท่าทะยานเหยื่อเสือลากหาง กวางเหลียวหลัง ท่าไก่เลียบเล้า ท่าน้าวคันศร ท่านกินนรเข้าถ้ำ ท่าเตี้ยต่ำเสือหมอบ ท่าทรพี ชนพ่อ ท่าล่อ เช่น กาเต้นก้อนขี้ไถ หวะพาย ย้ายสามเส้า น้าวเฮียวไผ่ ไล่ลูกแตก ช้างม้วน งวง ทวงฮักกวักซู้ แหลวถลากาตากปีก เลาะ เลียบตูบ

จากการส่งเสริมให้มีการแสดง รำมวยโบราณอย่างเอาจริงเอาจังไม่เห็นแก่ สินจ้างรางวัล ทำให้โรงเรียนต่าง ๆ ทั้งระดับ ประถมศึกษาและมัธยมศึกษา หลายแห่งฝึกหัดรำมวย โบราณไว้สืบเนื่องต่อมานับเป็นการอนุรักษ์ศิลปะ การแสดงมวยโบราณไว้คู่กับเมืองสกลนคร