ประวัติความเป็นมา

เนื่องจากภาคอีสานนิยมรับประทานข้าวเหนียวเป็นข้าวหลักเพราะรับประทานง่ายไม่ต้องใช้ภาชนะสำหรับรับประทานมากมาย ใช้เพียงมือในการบริโภค แต่เดิมภาชนะที่ใช้บรรจุข้าวเหนียวชาวบ้านนำต้นไม้ต้นเล็กๆ มาเจาะลำต้นให้กลวงแล้วตัดเป็นท่อนขนาดสั้นๆเป็นกระบอก มีฝาปิด หรือบางครั้งก็ใช้ไม้ไผ่มาตัดเป็นกระบอกสั้นๆนำมาเป็นภาชนะบรรจุข้าวเหนียว

ต่อมาเห็นว่าไม้ไผ่ในพื้นที่มีมากมายแต่ถ้านำมาทั้งต้นแบบเดิมไม้ไผ่ก็คงจะหมดได้และทั้งรูปแบบเดิมก็เทอะทะ พกพาไม่สะดวกในการเดินทางไกลพอดีมีคนนำเอาไม้ไผ่มาผ่าซีกเล็ก ๆ มาเหลาเป็นแผ่นบางๆ นำมาจักสานเป็นตระกร้ากระบุง บรรจุข้าวสาร จึงได้พัฒนานำไม้ไผ่มาจักสานเป็นภาชนะบรรจุข้าวเหนียว ซึ่งเบาและระบายอากาศได้ดี ทำให้ข้าวยังมีความร้อนและข้าวไม่แฉะ พกพาก็ง่ายเพราะมีสายสะพาย มีหลายรูปแบบ รูปทรงกลม รูปทรงรี ขนาดเล็กรับประทานคนเดียวขนาดใหญ่รับประทาน 2-3 คน ขนาดใหญ่มากรับประทานทั้งครอบครัวภาคอีสานจะเรียกว่า “กระติบข้าว”แต่ทางภาคกลางจะเรียกว่า “กระติ๊บข้าว” จากที่ผลิตเพื่อใช้ในครัวเรือน ชาวบ้านยังได้ผลิตเพื่อนำไปจำหน่ายอีกด้วยเมื่อผลิตกันมาก ๆ หลายๆครัวเรือน ได้มีเจ้าหน้าที่พัฒนาชุมชน อ.เมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี ได้เข้าไปสนับสนุนให้มีการรวมกลุ่ม เพื่อผลิตกระติบข้าวและได้นำวิทยากรที่มีความชำนาญในเรื่องการพัฒนารูปแบบผลิตภัณท์ ไปฝึกอบรมในเรื่องการจักสานไม้ไผ่เป็นภาชนะอย่างอื่นอีกมากมาย

หลังจากที่ได้มีการรวมกลุ่มกันจนคิดว่าเข้มแข็งแน่แล้ว เจ้าหน้าที่พัฒนาชุมชนมาดำเนินการจัดตั้งกลุ่มให้อย่างเป็นทางการ มีการจัดทำระเบียบ ข้อบังคับมีการรวมทุน มีการตั้งกรรมการบริหาร โดยใช้ ชื่อกลุ่มว่า “กลุ่มอาชีพสตรีจักสานไม้ไผ่” สมาชิกก่อตั้ง จำนวน15 คน

เอกลักษณ์

อัตลักษณ์หรือจุดเด่นของ “กระติบข้าวไม้ไผ่” คือ สามารถเก็บความร้อนของข้าวเหนียวให้ร้อนได้นานข้าวไม่เปียก แฉะ มีการระบายความร้อนได้ในตัว ไม่มีกลิ่นอับเพราะระบายอากาศได้ดีด้วยธรรมชาติของไม้ไผ่ มีความเบา พกพาได้สะดวก มีให้เลือกหลายขนาด ขนาดใหญ่ กลาง เล็ก จิ่ว หลายรูปแบบ รูปทรง ทั้งทรงกลม ทรงรี ทรงเหลี่ยม มีลวดลายมากมาย ทั้งลายดอกพิกุล ลายตัวอักษร(ทำเป็นตัวหนังสือตามที่ลูกค้าสั่ง) ฯลฯ

“กระติบข้าวไม้ไผ่” ที่ผลิตจากบ้านหนองขอน หมู่ที่ 10 ตำบลหนองขอนอำเภอเมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี จะมีความละเอียด เส้นไม้ไผ่ไม่หยาบ เส้นเรียบ นุ่มมือเวลาหยิบจับ ไม่ต้องกลัวว่าไม้ไผ่จะบาดมือ มีความแข็งแรง ทนทาน ใช้ได้นานจนลืมว่าซื้อมาตั้งแต่เมื่อไหร่ และ เป็นการนำเอาวัสดุที่มีในท้องถิ่นมาเพิ่มมูลค่าโดยการนำมาผลิตเป็น “กระติบข้าวไม้ไผ่”

รางวัลที่ได้รับ

- รางวัลชนะเลิศแข่งขันจักสานกระติบข้าวงานกาชาดจังหวัดอุบลราชธานีประจำปี 2538

- การคัดสรรสุดยอดผลิตภัณท์ หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณท์ สองดาว ระดับประเทศ ประจำปี 2547 และประจำปี 2549

ความสัมพันธ์กับชุมชน

กลุ่มอาชีพสตรีจักสานกระติบข้าวจะสร้างเครือข่าย รับซื้อกระติบข้าวจากครัวเรือนทุกครัวเรือนในหมู่บ้านตำบล และมีการฝึกสอน ถ่ายทอดความรู้ ให้ สมาชิกในหมู่บ้าน ทั้งเด็ก ผู้ใหญ่ ผู้หญิง ผู้ชาย เยาวชน

จักสานกระติบข้าวเพื่อเป็นอาชีพเสริม เพิ่มรายได้ ทำให้เกิดการกระจายรายได้ภายในชุมชน ถ้าสมาชิกไม่ผลิตเพื่อขายจะผลิตเพื่อใช้เองก็ได้ เป็นการลดรายจ่ายอีกทางด้วย

วัตถุดิบและส่วนประกอบ

- ไม้ไผ่

- เชือกไนล่อน

- เครื่องรีดตอก

- มีดปลายแหลม

- เข็มขนาดใหญ่

- ก้านตาล

- ด้าย

- เหล็กแหลม

- เลื่อยตัดไม้

- กรรไกร

ขั้นตอนการผลิต

1. นำไม้ไผ่มาผ่าเป็นซีกเล็ก ๆ ผ่าเป็นแผ่นบางเพื่อใช้สานเป็นฐาน ก้นกระติบข้าว และฝากระติบข้าว

2. ส่วนที่เหลือ เหลาเป็นตอก

3. นำตอกมารีดให้เป็นเส้นเรียบและบาง

4. นำตอกมาจักสานเป็นรูปกระติบข้าว

5. นำไม้ไผ่ที่ผ่าเป็นแผ่นบางมาจักสานเป็นก้นกระติบข้าว และฝากระติบข้าว

6. นำมาตัดเป็นรูปให้ได้พอดีกับขนาดของกระติบข้าวเย็บประกอบเข้ากับตัวกระติบข้าว

7. นำก้านตาลตัดให้ได้ส่วนพอดีเพื่อทำเป็นฐานก้อนกระติ๊บข้าวเย็บด้วยเชือกไนล่อนให้มีความแน่นหนา คงทน และร้อยเชือกไนล่อนเพื่อทำเป็นสายกระติ๊บข้าวแล้วนำออกจำหน่าย

เคล็ดลับในการผลิต

- เส้นตรอกที่ใช้ในการผลิต เส้นตรอกต้องเหลาให้ละเอียด

- เส้นเล็ก เวลาสานให้ดึงให้แน่น เพื่อความสวยงาม

กลุ่มผู้ประกอบการ

กลุ่มผู้ผลิต

กลุ่มอาชีพสตรีจักสานไม้ไผ่

สถานที่ตั้งกลุ่ม

21 บ้านหนองขอน หมู่ที่ 10 ต.หนองขอน อ.เมืองอุบลราชธานี จ.อุบลราชธานี 34000

โทรศัพท์เคลื่อนที่ 087 – 9644785

ประธานกลุ่ม

นางมะลิวัลย์ สิงห์ผง

เส้นทางการคมนาคม

บ้านหนองขอน หมู่ที่ 10 อยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอเมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี ประมาณ 16 กิโลเมตร เส้นทางถนนแจ้งสนิท การเดินทางโดยรถยนต์โดยสาร หรือรถยนต์ส่วนบุคคล สะดวก