สร้างขึ้นในปี พ.ศ.2371 เมื่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (ทองจีน) เป็นแม่กองในการสร้างป้อมขึ้น เพื่อรักษาปากน้ำท่าจีนที่เมืองสมุทรสาคร เมื่อแล้วเสร็จจึงพระราชทานนามว่า "ป้อมวิเชียรโชฎก" ซึ่งคำว่า วิเชียรโชฎก มีความหมายว่า "สายฟ้าที่สว่างไสว" สำหรับสาเหตุของการสร้างป้อมขึ้นนั้น เนื่องจาก ในสมัยของพระองค์นั้น ได้เกิดกรณีพิพาทกับญวน เรื่อง กบฏเจ้าอนุวงศ์ ซึ่งเป็นพระมหากษัตริย์ราชอาณาจักรล้านช้างเวียงจันทน์พระองค์สุดท้าย ขึ้น พระองค์ทรงเกรงว่าญวนจะยกกำลังทางเรือมารุกรานไทยจึงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างป้อมขึ้นตามปากน้ำสำคัญ ได้แก่ แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน แม่น้ำแม่กลอง และแม่น้ำบางปะกง

ภายในป้อมวิเชียรโชฎก มีพื้นที่ 14 ไร่ ส่วนตัวป้อมวิเชียรโชฎกนั้นเป็นป้อมที่ก่อด้วยอิฐถือปูน กว้างประมาณศอกเศษ สูงประมาณ 6 ศอก ไม่มีป้อมยามมีแต่หอรบ ตามช่องของกำแพงป้อมมีปืนใหญ่ประจำการไว้สำหรับป้องกันข้าศึกที่จะเข้ามาทางปากน้ำ ตัวปืนใหญ่นั้นหล่อด้วยเหล็ก และบริเวณปากกระบอกปืนด้านบนทุกกระบอกมีสัญลักษณ์รูปมงกุฎของราชวงศ์อังกฤษ ข้างใต้มีตัวอักษร GR และสลักคำว่า BACON และเลข 1796 ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นเลขปี ค.ศ. ทั้งนี้ ปืนใหญ่ดังกล่าวได้นำมาไว้ที่บริเวณหน้าศาลเจ้าพ่อหลักเมืองทั้งหมด 4 กระบอก และบริเวณที่ทำการเทศบาลนครสมุทรสาครทั้งหมด 2 กระบอก ปัจจุบันตัวป้อมเหลืออยู่เพียงสามด้าน คือ ด้านทิศเหนือ ทิศใต้ และทิศตะวันตก ซึ่งติดกับแม่น้ำท่าจีน นอกจากนี้ มีการตัดกำแพงป้อมบางส่วนออก เพื่อใช้เป็นเส้นทางสัญจร เนื่องจาก ภายในบริเวณป้อมวิเชียรโชฎกเป็นสถานที่ตั้งของศาลหลักเมือง ศาลเจ้าพ่อหลักเมือง และสวนสาธารณะ ในขณะเดียวกัน ป้อมแห่งนี้ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแห่งชาติเมื่อวันที่ 14 ธันวาคม 2532