อำเภอสันป่าตอง เป็นอำเภอหนึ่งที่มีกลุ่มชาติพันธุ์หลากหลายหนึ่งในนั้นคือกลุ่มชาติพันธุ์ดั้งเดิมหรือที่เรียกว่า“ลัวะ” ซึ่งชาวลัวะมีประวัติความเป็นมาทั้งในรูปแบบตำนานและความรับรู้ของคนในท้องถิ่นว่าเป็นเจ้าของพื้นที่เดิมตำนานของชาวลัวะที่เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายคือตำนานขุนหลวงวิลังคะซึ่งเป็นกษัตริย์ของชาวลัวะที่หลงรักพระนางจามเทวีปฐมกษัตรีย์แห่งนครหริภุญชัยเหตุการณ์นี้เกิดในราวพุทธศตวรรษที่๑๓ผลสุดท้ายขุนหลวงวิลังคะแพ้พระนางจามเทวี และกองทัพชาวลัวะก็แตกพ่ายไปกระจายไปยังพื้นที่ต่างๆบ้างก็หนีขึ้นเขาโดยปรากฏพบชุมชนชาวลัวะตั้งแต่เชิงดอยสุเทพไปจนถึงอำเภออมก๋อยอย่างไรก็ตามเมื่อพญามังรายทรงสร้างเวียงเชียงใหม่ก็ยังทรงให้เกียรติชาวลัวะในฐานะที่เป็นถิ่นที่อยู่ของชาวลัวะเดิมคือในการเสด็จเข้าเวียงทางประตูหัวเวียง (ประตูช้างเผือก) ทรงให้ลัวะจูงหมาเดินนำเข้าเวียงก่อนธรรมเนียมนี้ยังปฏิบัติมาจนถึงในสมัยพระเจ้ากาวิละหลังจากรวบรวมกาลังพลขับไล่พม่าออกจากเชียงใหม่ก็ให้ลัวะจูงหมานำเข้าเวียงทางประตูหัวเวียงดังที่เคยปฏิบัติมาซึ่งเป็นการแสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างคนลัวะและกลุ่มชนที่เข้ามาอยู่ใหม่

หมู่บ้านชาวลัวะในสันป่าตอง

ปัจจุบันในชุมชนชาวลัวะในพื้นที่อำเภอสันป่าตองมีการกลืนกลายทางวัฒนธรรมมากทำให้ปัจจุบันบางหมู่บ้านที่เคยเป็นชุมชนลัวะมาก่อนไม่มีการพูดสำเนียงแบบลัวะอีกต่อไปอย่างไรก็ตามชาวลัวะในอำเภอสันป่าตองยังมีความเชื่อเรื่องประวัติความเป็นมาของตนแตกต่างกันไปทั้งเรื่องราวจากตำนานฝ่ายผู้นำศาสนาในท้องถิ่นหรือจากเรื่องเล่ามุขปาฐะของกลุ่มตนหมู่บ้านชาวลัวะในอำเภอสันป่าตองที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์ด้านภาษาพูดของตนอยู่ ได้แก่บ้านเปียงบ้านหนองปึ๋งบ้านอุเม็งบ้านหัวรินส่วนหมู่บ้านชาวลัวะที่มีการกลายทางวัฒนธรรมบ้างคือไม่พูดสำเนียงลัวะแต่บรรพบุรุษของตนเป็นลัวะได้แก่บ้านทุ่งสะโตกบ้านหนองพันเงินบ้านร้องธารบ้านกิ่วแลหน้อยบ้านกิ่วแลหลวงบ้านใหม่ม่วงก๋อนบ้านดงบ้านขุนคงและบ้านป่าจู้เป็นต้น

ประชากรดั้งเดิมของชุมชนเป็นคนพื้นเมือง เชื้อสายลัวะ ซึ่งตั้งรกรากตามกลุ่มเครือญาติ แต่ปัจจุบันมีบุคคลต่างถิ่นได้เข้ามาอาศัยอย่างถาวร หมู่บ้านป่าจู้ เกิดขึ้นมากว่า ๔๐๐-๕๐๐ ปีมาแล้วเดิมทีเรียกกันว่า หมู่บ้าน ผาจุ๊ เป็นภาษาคำเมือง หมายถึง การที่มีก้องหินขนาดใหญ่มาอยู่ชิดกันเนื่องจากสมัยก่อนสภาพหมู่บ้านเป็นป่าละเมาะชาวบ้านมีปัญหาขาดแคลนน้ำในการเกษตร “เจ้าศรีหมื่น วณีสอน” ซึ่งในสมัยท่านเป็นนายอำเภอบ้านแม (ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอสันป่าตอง)จึงเรียกประชุมเพื่อตกลงขุดลอกลำเหมือง แต่ในระหว่างที่ขุดลอกลำเหมือง เจอก้อนหินขนาดใหญ่ขวางร่องน้ำ บริเวณนั้นก็เป็นใจกลางของหมู่บ้านป่าจู้ในปัจจุบัน

จากการสืบค้นทางประวัติศาสตร์และเอกสารทางวิชาการหลายเล่ม ตลอดจนได้สัมภาษณ์ผู้รู้และผู้สูงอายุในหมู่บ้าน พบว่าประเพณีวัฒนธรรม วิถีชีวิตความเป็นอยู่ การใช้ภาษา และการแต่งกายบางอย่าง พบว่ามีการปะปนผสมผสานไปกับวัฒนธรรมล้านนาของคนเชียงใหม่ ตามยุคสมัยทางสังคมที่เปลี่ยนไปตามกาลเวลา