นางทา เชิดชนเป็นภูมิปัญญาด้านเครื่องสักการะล้านนา

1.ประวัติภูมิปัญญาช่างฝีมือพื้นบ้าน (ผู้ให้การสัมภาษณ์)

ชื่อนางทานามสกุลเชิดชนประธานกลุ่ม

วันเดือนปีเกิด1มกราคม2491อายุ65ปี

ตำแหน่ง-

การศึกษาประถมศึกษาปีที่4อาชีพเกษตรกร(ทำนา)

ที่อยู่41หมู่ที่8ตำบลป่าแดดอำเภอป่าแดดจังหวัดเชียงราย

โทรศัพท์08-7304-7651โทรสาร-

2.แหล่งที่ผลิต/กลุ่มผู้ร่วมผลิต/พิกัดสถานที่

แหล่งที่ผลิตอยู่ที่บ้านเลขที่41หมู่ที่8ตำบลป่าแดดอำเภอป่าแดดจังหวัดเชียงราย

กลุ่มผู้ร่วมผลิตนางสุทัศน์แซ่อึ้งและผู้สูงอายุบ้านหมู่ที่8ตำบลป่าแดด

วันเดือนปีเกิด24ธันวาคม 2509อายุ45ปี

ตำแหน่ง-

การศึกษาประถมศึกษาปีที่4อาชีพเกษตรกร (ทำนา)

ที่อยู่107หมู่ที่8ตำบลป่าแดด อำเภอป่าแดด จังหวัดเชียงราย

โทรศัพท์08-7304-7651โทรสาร-

พิกัดสถานที่

Zone4748พิกัดX0604409พิกัดY2155751

3.ขั้นตอนการผลิต/วิธีทำ

2.วัสดุที่ใช้ในการผลิต

1.ใบตองกล้วยตานี

2.กาบกล้วย

3.ไม้ไผ่

4.ต้นกล้วย

3

5.ขี้ผึ้ง

6.ดอกไม้ประเภทต่างๆ

7.ใบพลู

8.ใบเล็บครุฑ

9.ใบพุดซ้อน ใบสน

10.หมากแห้ง

11สำลี/ดอกฝ้าย

2.การประดิษฐ์หมากสุ่มแบ่งได้เป็น2กลุ่ม สรุปได้ดังนี้ คือ
1.1.รูปแบบดั้งเดิม คือหมากสุ่มที่มีโครงสร้างลักษณะรูปทรงพุ่มแบบง่ายๆ โดยใช้วัตถุดิบที่หาได้ในท้องถิ่น และใช้เวลาในการทำไม่นานหมากสุ่มรูปแบบดังกล่าวนี้มีโครงสร้างที่ทำมาจากการนำไม้ไผ่ผ่าซีกมาเหลาให้มีขนาดเล็กแล้วนำไปแช่น้ำก่อนเพื่อให้ไม้ไผ่สามารถ ดัดให้โค้งงอได้จากนั้นจึงนำมาขัดหรือสานและมัดต่อกันจนได้ลักษณะโครงสร้างตามต้องการ ส่วนฐานรองรับโครงสร้างนี้จะทำจากต้นกล้วย ต้นคาที่ตากแห้งสนิทหรือฟางข้าว ซึ่งหากเป็นเขตรอบนอกเมืองจะนิยมใช้วัตถุดิบสองประเภทหลังมากกว่าเพราะหาได้ง่าย และสามารถทำไว้ล่วงหน้าได้ เมื่อทำโครงสร้างเสร็จแล้วก็จะนำหมากแห้งที่ร้อยเป็นสายด้วยเชือกปอมาเรียงซ้อนกันบนโครงสร้างให้สวยงามจากนั้นจึงตกแต่งด้วยข้าวตอกดอกไม้และบุหรี่ยาสูบของชาวล้านนา
1.2.รูปแบบประยุกต์ เป็นรูปแบบที่พัฒนามาจากรูปแบบดั้งเดิมโดยจะทำให้มีลักษณะรูปทรงพุ่มคล้ายดอกบัวตูม โครงสร้างของหมากสุ่มรูปแบบนี้มาจากการดัดเชื่อมเหล็กจนได้ลักษณะตามต้องการ ความแตกต่างของหมากสุ่มรูปแบบนี้อยู่ที่ฐานรองรับซึ่งจะใช้ขันโตกหรือพานที่ทำจากไม้หรือโลหะ เพราะการใช้ขันโตกหรือพานเป็นฐานจะช่วยให้ขั้นตอนในการประกอบหมากสุ่มใช้เวลาน้อยลงเมื่อทำโครงสร้างเสร็จแล้วก็จะมีวิธีการและขั้นตอนการปฏิบัติเช่นเดียวกับการทำหมากสุ่มรูปแบบดั้งเดิมเพียงแต่หมากสุ่มรูปแบบประยุกต์นี้จะมีความสวยงาม แข็งแรง และทนทานต่อการนำไปใช้ในงานพิธีการต่างๆมากกว่าหมากสุ่มรูปแบบดั้งเดิม

3.การประดิษฐ์ต้นดอก
เป็นการนำใบเล็บครุฑมามัดเป็นช่อ วิธีการมัดจะใช้หนังยางผูกมัดติดกับไม้เสียบให้แน่น แล้วนำมาเสียบลงบนโครงสร้างต้นกล้วยที่เตรียมไว้ให้เป็นลักษณะทรงพุ่มคล้ายดอกบัวตูมหรือรูปวงรี โดยต้องเสียบให้แน่นๆจากนั้นใช้กรรไกรตัดพุ่มต้นดอกเพื่อให้เรียบเสมอกัน ขั้นตอนสุดท้ายคือการประดับตกแต่ง ซึ่งสมารถแบ่งได้เป็น2ส่วน ส่วนแรกเป็นการตกแต่งฐาน ส่วนที่สองเป็นการตกแต่งต้นดอกด้วยดอกไม้มงคล ดอกไม้ที่มีกลิ่นหอมตามฤดูกาล เช่น ดอกพุดซ้อน ดอกบัว รวมทั้ง เมี่ยง ใบพลูทาด้วยปูนแดง ที่จับจีบหรือม้วนอย่างสวยงาม ส่วนยอดบนสุดของต้นดอกจะประดับดัวยกรวยใบตอง มาลัยดอกไม้สด คล้ายหมากสุ่ม หมากเบ็ง

4.การประดิษฐ์ต้นเทียน
ต้นเทียนว่าเป็นการนำขี้ผึ้งบริสุทธิ์มาผึ่งแดดให้นิ่ม ปั้นคลึงให้มีขนาดความยาว3-5นิ้วมีไส้ฝ้ายอยู่ด้านในเป็นเทียนแท่งแบบพื้นเมือง นำมาผูกติดกับก้านไม้ไผ่ก้านละ2เล่ม ปักเรียงบนโครงสร้างให้เป็นระยะให้สวยงามโดยไม่กำหนดจำนวนขั้นตอนต่อมาคือการใช้ด้ายผูกมัดเทียน จำนวน2เล่มเข้าด้วยกันไว้ในตำแหน่งปลายไม้ การ

4

ประดิษฐ์เครื่องสักการะต้นเทียนนั้นจะใช้เทียนให้ครบตามจำนวน คือ54คู่ หรือเท่ากับเทียนจำนวน108เล่ม โดย

จำนวนเทียนทั้ง108เล่มนั้นมาจากหลักธรรมคำสอนทางพระพุทธศาสนา คือ56ตามคุณพระพุทธ38ตามคุณพระธรรมและ16ตามคุณพระสงฆ์ หลังจากผูกเทียนติดปลายไม้เรียบร้อยแล้ว ขั้นต่อไปจะนำใบไม้ เช่นใบเล็บครุฑใบพุดซ้อน ใบสน มาปักรอบแกนกลางของโครงสร้างหลังจากนั้นจึงนำเทียนที่ผูกติดกับปลายไม้ไว้แล้วมาปักลงบนโครงสร้างที่เตรียมไว้ด้านการประดับตกแต่งก็จะคล้ายกับการตกแต่ง หมากสุ่ม หมากเบ็งและต้นดอก

5.การประดิษฐ์ต้นผึ้ง
เป็นการนำขี้ผึงบริสุทธิ์ มาผึ่งแดดพอให้อ่อนตัว แล้วปั้นทีละกลีบ เรียงซ้อนหรือเข้าดอกแบบดอกเอื้องผึ้ง ปักเรียงบนโครงไม้ใส่ใบสลับให้สวยงามรูปทรงขนาดเดียวกับต้นดอกบนยอดมีกระทงเจิมใส่ดอกไม้ข้างในทำให้ดูสวยงามขึ้นการประดิษฐ์ต้นผึ้ง เมื่อทำฐานเสร็จแล้วก็ถึงขั้นตอนการทำโครงสร้างต้นผึ้งซึ่งเป็นวิธีการเดียวกับการทำโครงสร้างของหมากเบ็ง คือ ใช้กาบกล้วยเป็นโครงสร้างทั้งหมดจากนั้นใช้ใบตองพันลงบนโครงสร้างกาบกล้วยทุกเส้น แล้วใช้กรรไกรตัดใบไม้มาประกอบให้เต็มโครงสร้าง ใบไม้ที่ใช้มี อาทิ ใบปริก ใบแก้ว ใบสน ใบพุดซ้อน ใบเล็บครุฑเป็นต้น จากนั้นก็จะทำดอกผึ้ง โดยนำขี้ผึ้งเป็นแผ่นไปผึ่งแดดจนอ่อนตัวลง แล้วใช้กรรไกรตัดให้มีขนาดตามขนาดของกลีบดอกไม้ที่ต้องการจะปั้น ซึ่งในอดีตจะนิยมปั้นขี้ผึ้งให้เป็นรูปดอกเอื้องผึ้ง ปัจจุบันนอกจากจะปั้นเป็นดอกเอื้องผึ้งแล้วยังทำเป็นดอกกุหลาบ ดอกแก้ว ดอกพุดซ้อน ดอกเข็ม เป็นต้นจำนวนดอกไม้ที่จะปั้นไม่มีการกำหนดแน่นอน เสร็จแล้วนำดอกผึ้งที่ได้มาปักลงบนโครงสร้างที่เตรียมไว้การประดับตกแต่งนอกจากจะประดับด้วยดอกไม้สดแล้ว สำหรับส่วนยอดก็ทำเช่นเดียวกับการตกแต่งหมากสุ่ม หมากเบ็ง

4.เครื่องมือที่ใช้ในการผลิต

1.กรรไกร

2.มีด

3.ชาม

4.ไม้สำหรับกลัด

5.พาน

5.ระยะเวลาที่ใช้ในการผลิต

แต่ละประเภทใช้เวลาในการประดิษฐ์1–2ชั่วโมง

6.รายได้/ค่าตอบแทน/ราคาที่จำหน่าย

ราคาที่จำหน่าย ประเภทละ300บาท หรือแล้วแต่ขนาดใหญ่เล็กและรูปแบบ

7.ประโยชน์/หน้าที่ใช้สอย

ใช้ในงาน/กิจกรรมที่จัดขึ้นในชุมชน/ในอำเภอ/และร่วมงานกิจกรรมต่างๆ ที่มีการแสดงถึงเคารพสักการะ

8.ลักษณะการเรียนรู้และการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษและจากการที่มีความชอบอยู่แล้ว

9.การยกย่องจากสถาบันหรือการยอมรับของช่างในกลุ่ม/ชุมชนเดียวกัน

ได้รับใบประกาศเกียรติคุณจากหน่วยงานต่างๆที่ร่วมงาน/กิจกรรมและเป็นผู้ถ่ายทอดให้เด็กและเยาวชนได้เรียนรู้ สืบทอด