ประวัติความเป็นมา

ตานข้าวปู่จา ส่วนมากจะปู่จาในวันเดือนตัด เดือนเป็ง โดยจะมีเวลาในการตานข้าวปู่จา ในช่วงเช้า (เช้าตรู่) ซึ่งนำของไปถวายพระพุทธเจ้าในวัด พระพุทธเจ้าได้สวดคำกล่าวต่าง ๆ เพื่อสะเดาเคราะห์ เอาโชค เอาลาบต่าง ๆ เพราะเป็นความเชื่อของคนเฒ่าคนแก่ชาวไทใหญ่ ไทลื้อ ไทเขิน แต่ของคนชาติพันธุ์อำเภอแม่สายแล้วจะเป็นการ ตานข้าวปู่จา ชาวไทใหญ่นั้นเป็นพุทธศาสนิกชนที่เคร่งครัดในพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่งดังความเชื่อในพุทธศาสนาที่ส่งอิทธิพลต่อการดำเนินชีวิตในความนิยมทำบุญของชาวไทใหญ่ปรากฏเป็นพิธีกรรมสำคัญ เช่น การตานข้าวปู่จา ตานน้ำ ตานทราย ประเพณีที่สำคัญของชาวไทใหญ่จึงถือเป็น การทำบุญทำทานเป็นหลัก ถือว่าเป็นประเพณีของชาวไทใหญ่จัดขึ้นและสืบทอดแก่ลูกหลานสืบมาเป็นการป้องกันปัดเป่าเคราะห์ร้าย ไม่ให้มาแผ้วพานตนเองและครอบครัว ที่จัดกันเป็นประจำทุกปี จนเป็นประเพณีประจำท้องถิ่น ตามความเชื่อ เป็นพิธีที่ไม่ยุ่งยากเสียค่าใช้จ่ายน้อย ทำ1ครั้งแต่ให้ความคุ้มครองทุกคนในครอบครัวทั้งเด็กและผู้ใหญ่และเมื่อได้ทำพิธีนี้แล้วจะทำให้เกิดกำลังใจ โดยเชื่อว่าจะเกิดสิริมงคลกับทุกคนในครอบครัว

การจัดเตรียมการตานข้าวปู่จา

-ข้าวปู่จา

- ผลไม้ต่าง ๆ อาทิ ส้มเขียวหวาน

- ข้าวนึ่ง (ปั้นเป็นก้อน ๆ)

- จ้อน้อย (ตุงจ้อจ้าง) คือตุงล้านนา

- ใบมะแฮะ

- ใบมะเดื่อ

- ใบมะรอด

- ใบเงิน-ใบทอง

- ใบขนุน

- น้ำ

ตานน้ำ ตานทราย

จะมีการตานคล้าย ๆ กับการตานข้าวปู่จา ซึ่งจะมีน้ำ มีทราย ในการตาน เพื่อพ้นเคราะห์ เป็นการบูชาของชาติพันธุ์ชาวไทใหญ่ ไทลื้อ ไทเขิน จะแตกต่างกับทางคนเมืองตรงที่ คนเมืองจะเป็นการสืบชะตา ซึ่งเป็นพุทธบูชาแล้ว ยังเป็นกุศโลบายของคนในอดีตให้มีการรวมตัวของคนในชุมชนเพื่อร่วมกันจัดประเพณีรื่นเริงเป็นการสังสรรค์สร้างความสามัคคีของคนในชุมชนด้วย

การจัดเตรียมการตานน้ำ ตานทราย

-น้ำ

- ทราย

- จ้อน้อย (ตุงจ้อจ้าง) คือตุงล้านนา

- ดอกไม้

ลักษณะเด่นที่เป็นอัตลักษณ์

ชาวไทใหญ่ อำเภอแม่สายนั้นลักษณะเด่นของที่นี่จะเป็นในเรื่องของการพูด ภาษา การแต่งกาย อาหารและที่สำคัญอย่างยิ่งคือเรื่องประเพณี พิธีกรรมต่าง ๆ ของชาวไทลื้ออำเภอแม่สาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องการตานข้าวปู่จา ตานน้ำ ตานทราย ซึ่งพิธีตานข้าวปู่จา ตานน้ำ ตานทรายจะมีทุกหมู่บ้าน ทั้งนี้นอกจากการได้รับบุญแล้วยังเป็นการเสริมสร้างความสามัคคี การช่วยเหลือ การแบ่งปันซึ่งกันและกันในชุมชนอีกด้วย

ขั้นตอน/วิธีการ/ดำเนินการ

ตานข้าวปู่จานอกจากการจัดเตรียมแล้ว ให้ไปนิมนต์พระที่วัด มาตานข้าวปู่จา โดยจะมีการกำหนดวันตาน ซึ่งจะนับจากวันขึ้นกี่คำ แรมกี่คำ ถึงจะตานได้ แต่ถ้าไม่ถึงวันก็ยังจะไม่ตานจะไม่เหมือนวันตานสังฆทานที่ตานทั่วไป พอนิมนต์พระแล้วจึงจะทำพิธีในโบสถ์ วิหาร จะมีการนำด้ายสายสิญจน์ ผูกโยงกับเสื้อผ้าสอดใส่ด้านล่าง เหมือนเป็นการสะเดาะเคราะห์ เอาโชค เอาลาบ ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ เวลาที่มีใครเจ็บไข้ได้ป่วยหรืออยากให้มีชะตาชีวิตที่ดีขึ้นไปเรื่อย ๆ ก็จะตานข้าวปู่จา ตานน้ำ ตานทราย และยังช่วยให้กิจการการค้า การขาย เจริญรุ่งเรือง ถ้ามีการตานข้าวปู่จา ตานน้ำ ตานทรายไปตลอด สุขภาพก็จะสมบูรณ์แข็งแรง มีความอยู่เย็นเป็นสุข จิตใจสงบนิ่งและมีเมตตามหานิยม

ตานน้ำ ตานทรายส่วนมากจะเป็นการตานตอนเข้าพรรษา ออกพรรษา ปีใหม่ และการตานน้ำตานทรายของชาวไทใหญ่นั้นจะสามารถตานได้ตลอดเพื่อให้เกิดความชุ่มเย็น ให้ได้บุญ ช่วยสะเดาะเคราะห์ต่าง ๆ ซึ่งกานตานน้ำ ตานทราย นั้นคือความเชื่อของไทใหญ่อำเภอแม่สาย