สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงมีพระนามเดิมว่า "หยง แซ่แต้ " เกิดในสมัยของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ รัชกาลที่ ๔ แห่งราชวงพลูหลวง (พ.ศ.๒๒๗๔ - ๒๓๐๑) เป็นบุตรของ"นายไหฮอง แซ่แต้ " ชาวจีน ต่อมาได้เป็นนายอากรบ่อนเบี้ย มีนามว่า "ขุนพัฒน์ " มารดาชื่อ "นางนกเอี้ยง" เป็นบุตรของขุนนางชั้นผู้น้อย ประสูติเมื่อ วันอาทิตย์ ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๕ ปีขาล ตรงกับวันที่ ๑๗ เมษายน พ.ศ.๒๒๗๗ เวลาประมาณ ๑๑ นาฬิกา เจ้าพระยาจักรีได้ขอไปเป็นบุตรบุญธรรม และตั้งชื่อทารกน้อยนี้ว่า "สิน"

สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ทรงปราบดาภิเษกขึ้นครองราชย์เป็นมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยาในทางพิธีการ เมื่อวันที่ ๒๘ ธันวาคม พ.ศ.๒๓๑๐ ทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์เดียวในสมัยอาณาจักรธนบุรี ขณะพระชนมายุได้ ๓๔ พรรษา พระองค์ทรงสวรรคต เมื่อวันที่ ๖ เมษายน พ.ศ.๒๓๒๕ เมื่อมีพระชนมายุได้ ๔๘ พรรษา ทรงครองราชย์นานถึง ๑๕ ปี มีพระราชโอรส พระราชธิดา รวมทั้งสิ้น ๓๐ พระองค์

หลังจากพระองค์ยึดเมืองระยองได้ ขณะพักอยู่บริเวณวัดลุ่มมหาชัยชุมพล ได้เกิดเหตุการณ์อัศจรรย์พายุหมุนจนบิดต้นตาลเป็นเกลียวโดยไม่คลายตัว ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า ตาลขด บรรดาทหารทั้งหลายต่างก็ยกพระยาวชิระปราการเป็นเจ้าตาก ภายหลังจากเดินทัพออกจากวัดพิชัย ๒๓ วัน พระองค์ได้มีพระราชปณิธานว่า "กรุงศรียุธยาคงจะเสียแก่พม่าเป็นแท้ ตัวเราคิดจะซ่องสุมประชาราษฎรในแขวงเมืองหัวเมืองตะวันออกทั้งปวงให้ได้มากแล้วจะยกกลับเข้าไปกู้กรุงศรีอยุธยาให้คงคืนเป็นราชธานีดังเก่า แล้วจัดทำนุบำรุงสมณพราหมณ์ประชาราษฎร ซึ่งอนาถาหาที่พำนับมิได้ ให้ร่มเย็นเป็นสุขานุสุข แล้วจะยอยกพระบวรพุทธศาสนาให้โชตนาการไพบูลย์ขึ้นเหมือนอย่างแต่ก่อน เราจะตั้งตัวเป็นเจ้าขึ้นให้คนทั้งหลายนับถือยำเกรงจงมาก การซึ่งจะก่อกู้แผ่นดินจึงจะสำเร็จโดยง่าย การประกาศตั้งตัวในครั้งนี้มีศักดิ์เทียบเท่า " พระบรมวงศานุวงศ์" อย่างไรก็ตาม ก็อาจพิจารณาแนวคิดทางการเมืองได้เช่นกันว่า พระยาตากประกาศตนเป็นพระเจ้าแผ่นดิน นับตั้งแต่ยกทัพออกจากกรุงศรีอยุธยาแล้ว เจ้าตาก มุ่งยึด "เมืองจันทรบูร" ซึ่งก่อนเข้าตีเมืองได้มีรับสั่งให้ทหารทุกคนทำลายหม้อข้าวให้หมด หมายจะให้ไปกินข้าวในเมืองจันทรบูร จนตีได้เมืองจันทรบูร เมื่อวันที่ ๑๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๓๑๐ หลังจากนั้นจึงยกทัพไปตีเมืองตราด ผู้กรมเมืองและผู้คนสมัครใจเข้าร่วมกับพระองค์เป็นจพนวนมาก เนื่องจากเมืองตราดไม่ถูกยึดครองโดยทหารพม่า การเดินทางกลับจันทบูร โดยเดินทัพมาทางทะเลด้วยกองเรือรบ (เรือชาวบ้าน) และเรือสำเภาจีนที่ยอมเข้าร่วมรบด้วย พร้อมทรัพย์สิน ถือว่าเป็นยุทธปัจจัยที่สำคัญก่อนที่จะเสด็จประทับเรือ ได้ทรงกระทำพิธีบูชาเทวดาที่ท้องอ่าวบ้านสลัก บริเวณที่สร้างโบสถ์หลังเก่าของวัดสลักฆ่าหมู (ชื่อเดิม) ปัจจุบันคือ วัดสลัก หมู่ที่๓ ตำบลท่าโสม อำเภอเขาสมิง จังหวัดตราด

พระเจ้าตากทรงรวบรวมกำลังพลจนมีจพนวน ๕,๐๐๐ นาย จึงได้ยกกองทัพเรือออกจาจันทบูร ล่องมาตามฝั่งทะเลอ่าวไทย จนถึงปากแม่น้ำเจ้าพระยา ต่อสู้จนยึดธนบุรีมาจากพม่าได้ นายทองอิน เจ้าเมืองธนบุรี ซึ่งพม่าแต่งตั้งให้นั้นถูกประหารเสียชีวิต ต่อจากนั้นได้ยกกองทัพเรือไปถึงกรุงศรีอยุธยา เข้าโจมตีค่ายโพธิ์สามต้น จนสามารถขับไล่ทหารพม่าออกจากอาณาจักรได้ และสามารถกอบกู้กรุงศรีอยุธยาจากการยึดครอง ใช้เวลาเพียงเจ็ดเดือนหลังเสียกรุงศรีอยุธยา