ความเป็นมาของวัดดุสิตาราม จากหนังสือราชินิกูล รัชกาลที่ ๕ และตำนานท้องถิ่นได้กล่าวไว้ว่า ในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง เมื่อเจ้าฟ้านารายณ์ประสูติได้ ๙ วัน พระราชชนนีก็ถึงแก่ทิวงคต พระองค์จึงได้แต่งตั้งหม่อมเจ้าหญิงดุสิตเป็นพระพี่เลี้ยง ด้วยความเคารพนับถือเหมือนพระราชมารดา ทรงแต่งตั้งเป็น
พระเจ้า แล้วสร้างวังตำหนัก ณ ที่ริมวัดดุสิตา ถวายให้เป็นที่ประทับทรงเรียกว่า
"เจ้าแม่"ชาวบ้านมักเรียกว่า "เจ้าแม่ดุสิต" นามของท่านจึงได้สัมพันธืกับ
"วัดดุสิตาราม" วัดนี้สร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนกลาง ราวปี พ.ศ. ๒๑๐๐ ต่อมา
ได้มีการบูรณะในสมัยอยุธยาตอนปลาย จุดสนใจภายในวัดดุสิตาราม ประกอบด้วย เจดีย์ประธาน เป็นเจดีย์ทรงระฆัง ศิลปะสมัยอยุธยาตอนกลาง ลักษณะคล้ายเจดีย์วัดใหญ่ไชยมงคล ตั้งอยู่บนฐานประทักษิณ มีบันไดทางขึ้นลง โดยรอบมีเจดีย์บริวารที่มุมมุมทั้งสี่ ส่วนล่างของเจดีย์เป็นฐานรูปแปดเหลี่ยมลดหลั่นขึ้นไปรองรับมาลัยเถา ด้านบนเป็นองค์ระฆัง ทรงเรียว ถดขึ้นไปเป็นบัลลังก์ย่อมุมไม้สิบสอง รองรับเสาหานที่ล้อมรอบก้านฉัตร ถัดขึ้นไปเป็นปล้องไฉนและปลียอด ด้านหน้าเจดีย์ประดิษฐานด้วยพระพุทธรูปหินทราย ส่วนพระอุโบสถเป็นพระอุโบสถสมัยอยุธยาตอนปลาย ตั้งอยู่บนฐานที่แอ่นโค้งแบบเรือสำเภา ด้านหน้ามีหลังคารองรับด้วยเสาพาไล หัวเสาประดับกลีบบัวปูนปั้น หน้าบันไม้จำหลักลายกระหนก ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้นสมัยอยุธยา รอบพระอุโบสถเป็นที่ตั้งของใบเสมาหินทรายสีขาว สมัยอยุธยาตอนปลาย ตั้งอยู่บนฐานบัวปูนปั้น ศาลาวัด ภายในประดิษฐาน รอยพระพุทธบาทหินทรายสีขาว สมัยอยุธยาตอนปลาย และใบเสมาหินทรายแดง ปัจจุบันเจ้าอาวาสคือ พระครูเกษมปุญญากร
โดย...วัฒนธรรมอำเภอพระนครศรีอยุธยา
สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดพระนครศรีอยุธยา