เนื่องจากชาวจังหวัดตากส่วนหนึ่งมีเชื้อสายล้านนา จึงมีขนบธรรมเนียมประเพณีที่คล้ายคลึงกับคนทางเหนือ และอีกส่วนหนึ่งเป็นประเพณีของชาวไทยภูเขา ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม และการละเล่นพื้นเมืองที่สำคัญ ที่นิยมปฏิบัติสืบทอดกันมาแต่โบราณจนถึงปัจจุบัน นางอิ่น ปาเปี้ย ปราชญ์ชาวบ้านผู้มีความรู้ด้านการประกอบพิธีกรรมท้องถิ่น ได้แก่ ประเพณีกิ๋นฮ้าว และประเพณีขึ้นธาตุเดือน ๙ นอกจากนั้นยังเชื่อว่าเป็นผู้ติดต่อกับเทพยดาในการประทับร่างทรง เพื่อประกอบพิธีดังกล่าวข้างต้นอีกด้วย ประเพณีขึ้นธาตุเดือน ๙ หรืองานขึ้นธาตุเดือน ๙ เป็นงานบุญที่จัดขึ้นเพื่อเป็นการบูชาพระบรมธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า กำหนดการจัดงานจัดขึ้นในวันขึ้น ๑๔ ค่ำ และ ๑๕ ค่ำ ตรงกับเดือน ๙ ของภาคเหนือ หรือตรงกับเดือน ๗ ของไทย ช่วงประมาณเดือนมิถุนายน หรือปลายเดือนพฤษภาคมของทุกปี ภายในงานจะมีการจัดขบวนแห่ เช่น ขบวนกลองยาว ขบวนปัจจัยไทยทาน ขบวนต้นเงิน ขบวนต้นผ้าป่า ขบวนตุงไชย ผ้าห่มองค์พระธาตุ โดยเริ่มจากหนองเล่มผ่านสะพานบุญไปยังวัดพระบรมธาตุ เพื่อทำพิธีถวายผ้าห่มองค์พระธาตุ และทำพิธีบวงสรวงเจดีย์ยุทธหัตถีซึ่งเป็นเจดีย์ที่พ่อขุนรามคำแหงฯ ได้สร้างไว้ในคราวทำสงครามยุทธหัตถีชนะขุนสามชน เจ้าเมืองฉอด ที่ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของวัดพระบรมธาตุ และจะทำพิธีทำบุญตักบาตรตามประเพณี ณ วัดพระบรมธาตุ อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก คำว่า "กิ๋นฮ้าว" เป็นภาษาถิ่น หมายถึง พิธีการที่ร่างทรงเทพยดาต่าง ๆ เชิญเทพที่ตนเคารพนับถือ ลงมากินเครื่องเซ่นสังเวยที่จัดเตรียมไว้ ได้แก่ เหล้า อาหารคาว หวาน เป็นต้น มานพ ชื่นภักดิ์ นักวิชาการวัฒนธรรมชำนาญการ