นางแวแมะ แวยูโซ๊ะเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นในการทำละแซ อยู่บ้านเลขที่ ๙๘ หมู่ที่ ๗ ตำบลเจ๊ะเห อำเภอตากใบ จังหวัดนราธิวาส ละแซหรือภาษารูมีเรียกว่า Laksa เป็นอาหารพื้นบ้านที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ต้นกำเนิดมาจากรัฐกลันตัน เคดาห์ และตรังกานู ประเทศมาเลเซีย ซึ่งมีอาณาเขตติดต่อกับประเทศไทย ละแซมีลักษณะเป็นเส้นแบนยาวเป็นแถบกว้างประมาณ ๑ ซ.ม. คล้ายก๋วยเตี๋ยว ราดน้ำยาและผสมกับผัก รับประทานเหมือนขนมจีน ลักษณะของน้ำยาจะเข้มข้นไม่นิยมใส่ขมิ้น และพริกแดง จึงมีสีขาวนวล ผักที่นิยมใช้รับประทานคู่กับละแซ คือผักพื้นบ้านในท้องถิ่น หรือจำพวกหัวปลี ถั่วงอก แตงกวา ดอกดาหลา ผักบุ้ง ถั่วฝักยาว และอื่นๆ

วิธีการทำแป้งละแซ
๑. ต้มน้ำในหม้อนึ่งให้เดือด
๒. นำแป้งมัน แป้งข้าวเจ้า ใส่ภาชนะและผสมให้เข้ากัน
๓. ใส่น้ำเปล่าลงไปทีละน้อย ประมาณ ๓ ถ้วย
๔. คนให้แป้งละลายกับน้ำ (พักไว้สัก ๑๐ นาที ให้แป้งดูดน้ำให้เต็มอิ่ม)
๕. เตรียมถานนึ่งละแซ โดยทาน้ำมันพืชที่ผสมกับไข่รอบๆ ถาดเล็กน้อย (เพื่อไม่ให้ละแซติดถาดขณะที่ม้วนละแซ)
๖. ตักแป้งละแซที่เตรียมไว้แล้ว ใส่แก้วประมาณครึ่งแก้ว
๗. เมื่อตั้งไฟจนน้ำในหม้อนึ่งเดือด ก็เอาถาดที่ทาน้ำมันวางลงในหม้อนึ่ง หลังจากนั้นเทแป้งละแซลงไปในถาดแล้วนึ่งจนสุก
๘. เมื่อแป้งละแซสุกแล้ว ยกออกมาจากหม้อนึ่ง พักไว้ ใช้้ช้อนแซะแป้งละแซออกจากถาด แล้วม้วนเป็นแท่งกลมยาว พักไว้จนเย็นตัว จะได้ละแซที่นุ่มตามต้องการ

ส่วนผสมในการทำน้ำยาละแซ
๑. ปลาสด ๑ กิโลกรัม
๒. น้ำกะทิ มะพร้าว ๒ ลูก ๑ กิโลกรัม
๓. หัวหอม ๒๐ กลีบ
๔. กระเทียม ๘ กลีบ
๕. พริกไทย ๑ ช้อนชา
๖. น้ำตาลทราย ๒ ช้อนโต๊ะ
๗. เกลือ ๑ ช้อนโต๊ะ
๘. ผงชูรส พอประมาณ
๙. ส้มแขก ๔-๕ ชิ้น
๑๐. มะขามเปียก
๑๑. กะปิ

ขั้นตอนการทำน้ำยาละแซ
การทำเครื่องแกง
๑. นำหัวหอม กระเทียม ขิง ข่า พริกสด โขลกเข้าด้วยกันจนละเอียด ใส่กะปิและมะขามเปียก โขลกต่อให้เข้าด้วยกันจนละเอียด พักไว้
๒. ต้มปลาให้สุก แกะเนื้อออก โขลกให้ละเอียด แล้วนำไปคลุกเคล้ากับเครื่องแกงที่เตรียมไว้ (ตามข้อ ๑.)
๓. คั้นกะทิโดยใช้มะพร้าว ๒ ลูก ต่อปลา ๑ กิโลกรัม เพื่อความเ้ข้มขนของน้ำยา

การทำน้ำยา
๑. นำน้ำกะทิที่เตรียมไว้ใส่หม้อตั้งไฟปานกลาง ต้องคนอย่างต่อเนื่อง เพื่อไม่ให้กะทิแตกมัน
๒. ใส่เครื่องแกงพร้อมปลาที่ผสมไว้ ลงในน้ำกะทิจนเดือด ปรุงรสด้วยเกลือ น้ำตาล ส้มแขก ๓-๔ ชิ้น ชิมดูรสชาติให้พอดี ต้มให้เดือดอีกครั้งปิดไฟได้

วิธีทำพริกน้ำส้ม
นำพริกสดมาโขลก ผสมเกลือนิดหน่อย เติมน้ำส้มสายชูลงไป

การับประทาน
นำเส้นละแซมาหั่น ความหน้าประมาณ ๓ เซนติเมตร ตักใส่จาน ราดน้ำแกงลงไป กินกับผักที่หั่นหรือตัดเหมือนขนมจีน เช่น แตงกวา ถั่วฝักยาว ดอกดาหลา ยอดมะม่วงหิมพานต์ ผักชีล้อม ผักบุ้ง ฯลฯ ถ้าไม่เปรี้ยวใส่พริกน้ำส้มลงไป รับประทานได้ตามใจชอบ

วัสดุ/อุปกรณ์/เครื่องมือเครื่องใช้
๑. ไม้ฟืน
๒. เตาถ่าน
๓. หม้อนึ่ง (สำหรับนึ่ง)
๔. กะละมัง
๕. ถาดเล็ก
๖. ถาดใหญ่
๗. หม้อ
๘. แก้วเล็ก
๙. ครก
๑๐. ตะหลิว/ทัพพี
๑๑. ช้อน
๑๒. แป้งข้าวเจ้า ๑ กิโลกรัม
๑๓. แป้งมัน ๓ ช้อนโต๊ะ
๑๔. น้ำสะอาด ๓ ถ้วย
๑๕. น้ำมันพืช

โอกาสในการรับประทาน
รับประทานในโอกาสต่างๆ เช่น วันฮารีรายอ งานเมาลิต ฯลฯ เป็นอาหารว่างแทนอาหารมื้อหนัก หรืออาหารต้อนรับแขกที่มาเยี่ยมบ้าน