วัดอุมลองเถิน ที่มาอาจมาจากการเป็นเมือง "สังฆะเติ๋น" หรือเมืองที่ปกครองโดยพระสงฆ์ (คล้ายๆ กับ ธิเบต)เมืองหน้าด่านบนลุ่มน้ำวังเมืองเล็กๆ ที่มีขุนเขาล้อมรอบเมืองที่ปี 2553 เคยบันทึกไว้ว่ามีอากาศร้อนที่สุดในประเทศเมืองที่วันนี้เงียบสงบ และมีศิลปะอลังการซ่อนตัวไว้ วัดอุมลอง วัดโบราณที่เชื่อกันว่ามีอายุกว่า 990ปีมีวิหารแบบล้านนา แต่ลวดลายแกะสลักและตกแต่งแบบพม่ามีโบสถ์ที่สร้างยุคหลังแบบพม่า พระธาตุบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ (เล็บมือ)ที่สำคัญคือ หอไตร (บ้างว่าหอจำศีล) ที่ปรากฏศิลปะผสมผสานหลายอย่างทั้ง ล้านนา พม่า สยาม จีน และอินเดีย รวมทั้งจิตรกรรมและปูนปั้นด้วยนอกจากนี้ยังมีศาลาเก่า แบบเรือนเถินวัดเวียง วัดโบราณที่เชื่อกันว่ามีอายุกว่า 1300ปีว่ากันว่าวัดพี่น้องกับวัดพระธาตุลำปางหลวง และวัดไหล่หินหลวง ด้วยศิลปะในกลุ่มเกาะคา-เถินเหมือนกันเป็นวัดที่ยังคงปรากฏแบบแผนการสร้างแบบล้านนาครบถ้วนทั้งปูนปั้นโขงหน้าวัด วิหารโถงแบบสกุลช่างลำปาง ต่อหลังคาเสริมจนเตี้ยแจ้ซุ้มโขงปูนปั้นพระประธาน ธรรมาสน์ สัตตภัณฑ์พระธาตุบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ (กระดูกด้ามพร้า) หอกลอง และเรือนเถินเก่าแก่ด้วย วัดอุมลองตั้งอยู่เลขที่ 346 บ้านอุมลอง หมู่ที่ 1 ตำบลล้อมแรด อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ที่ดินที่ตั้งมีเนื้อที่วัดได้ 4 ไร่ 1 งาน 30 ตารางวา น.ส.3 เลขที่ 6493 อาณาเขต ดังนี้ ทิศเหนือ ประมาณ 30 วา 3 ศอก ทิศใต้ ประมาณ 30 วา ทิศตะวันออก ประมาณ 50 วา 2 ศอก ทิศตะวันตก ประมาณ 55 วา 2 ศอก วัดอุมลองสร้างก่อน พ.ศ. 1157 ครูบาอาทิตย์ และครูบาอินทร์จันทร์ลูกศิษย์พร้อมด้วยพุทธศาสนิกชนร่วมกันสร้าง ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา วันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2437 วัดอุมลองปัจจุบันสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย