วัดพระธาตุดอยเขาควายตั้งอยู่ บนดอยเขาควาย ซอย 1 หนองปึ๋ง อยู่ห่างจากตัวเมืองเชียงรายไปตามถนนราชโยธา ประมาณ 3 กิโลเมตรเมื่อขึ้นไปยังบริเวณวัดแล้วด้านหน้าจะมีลานกว้างเป็นจุดชมวิวที่ทำให้มองเห็นตัวเมืองเชียงรายได้ทั้งหมดมีทัศนียภาพที่งดงามเหมาะสำหรับการพักผ่อนหรือท่องเที่ยวทางพุทธศาสนาหรือการศึกษาเชิงประวัติศาสตร์เนื่องจากวัดพระธาตุดอยเขาควายแห่งนี้มีเรื่องเล่า และตำนานต่างๆมากมาย ทั้งที่เกี่ยวข้องพุทธศาสนาและ เกี่ยวข้องกับเมืองเชียงรายในโบราณกาล

ประวัติโดยย่อ

ประวัติวัดพระธาตุดอยเขาควายนั้นตามตำนานพื้นบ้านมีเรื่องเล่าขานบอกต่อๆกันมาว่า ในโบราณกาลเมื่อประมาณหนึ่งพันกว่าปีล่วงมา ได้มีเจ้าผู้ครองนครเชียงราย นามว่า “พระยาธรรมมิกะราช”เป็นผู้ก่อสร้างวัดพระธาตุดอยเขาควายขึ้นมา โดยได้นำพระบรมสารีริกธาตุ อันเป็นข้อมือนิ้วก้อยข้างซ้ายของพระพุทธเจ้าจากคณะสงฆ์ที่เข้ามาเผยแพร่พระพุทธศาสนาในดินแดนล้านนาในสมัยโบราณกาลได้นำมาถวายให้ “พระยาธรรมมิกะราช” จึงให้อันเชิญพระบรมสารีริกธาตุ ใส่บรรจุไว้ในองค์เจดีย์ เพื่อให้ พุทธศาสนิกชนทั่วไปได้สักการะกราบไว้บูชาเป็นมงคลในชีวิตโดยทั่วกัน ต่อมาได้รับการปฏิสังขรณ์หลายครั้งในสมัยเชียงแสนและสมัยพ่อขุนเม็งรายมหาราชและพัฒนาปรับปรุงโดยพุทธศาสนิกชนผู้มีจิตศรัทธาสืบเนื่องมาจนปัจจุบัน และในปัจจุบันนี้จะมีประเพณีสรงน้ำพระธาตุ ในวันเพ็ญเดือนแปดเป็งซึ่งตรงกับวันเพ็ญวิสาขบูชาเพื่อถวายเป็นพุทธบูชาในทุกๆ ปี

ประวัติอิง เรื่องเล่า ตำนาน
มีเรื่องเล่าหรือตำนานเกี่ยวข้องกับวัดพระธาตุดอยเขาควาย ที่เล่าขานสืบต่อกันมาหลายๆเรื่อง แบ่งเป็นตำนานได้เป็นเรื่องๆใหญ่ๆ ได้ดังนี้
- ตำนานควายเผือกเขาแก้ว
- ตำนานแมงสี่หูห้าตา