ชื่อหน่วยงานอำเภอเวียงสา

ที่ตั้งอำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน

ประวัติของหน่วยงานจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ พงศาวดารเมืองน่านได้กล่าวไว้ว่า พ.ศ.2139 จุลศักราชได้ 938 ตัว ปีกาบสง้า เดือน 8 ลง 3 ค่ำ เจ้าเจตบุตรพรหมินทร์ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 31 ได้เสด็จลงไปเวีียงป้อ ไปสร้างวัดดอนแท่่นไว้ พร้อมอภิเษกสวามี เจ้าขขวานแขวน เป็นสังฆราชา "แสดงให้เห็นว่า เวียงปอ หรือเวียงสามีมาแต่สมัยใดไม่ปรากฎเป็นหลักฐาน อาจเกิดขึ้นมาพร้อมเมืองน่านก็เป็นได้ ส่วนชื่อเมืองสา ตามตำนานมุขปาฐะกล่าวถึง หญิงแม่หม้ายชื่อ นางสา ได้หาปลาในแม่น้ำอย่างสนุกสาน จึงเกิดเป็นนามแม่น้ำสา และเเอานามแม่น้ำมาเป็นนามเมืองว่า "เมืองสา" หรือบางหลักฐานว่า ต้นแม่น้ำนี้มีต้นสาขึ้นอยู่มากมมาย และคำว่า เวียง นั้นมาจากครั้งเมื่อสมัยเจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญได้เป็นเจ้าเสวยเมืองน่าน และนำเอาบ้านเมืองเข้าอ่อนน้อมสวามิภักดิ์ต่อราชจักรีวงศ์รัตนโกสินทร์แล้วบ้านเมืองน่านสูญเสียเปล่าร้าง เจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญโปรดให้ตั้งเมืองที่บ้านป้อปากน้ำสา เมื่อ พ.ศ. 2336

"จุลศักราชได้ 1155 ตัว เดือนยขี่ ขึ้น 14 ค่ำ วันเสาร์ ฤกษ์ 2 ตัว ยามกองงาย อาชญาหลวงเจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญ ท่านเอานายท้าวขุนไพรไทย ลกแต่เมืองงั่ว ขึ้นมาแผ้วบ้านป้อปากน้ำสาที่นั่นแล้ว จนเถิงเดือน 4 ขึ้น 4 ค่ำ ฤกษ์ 20 ตัว ยามทูตซ้ายได้แรกตั้ง เวียง เป็นไม้ลำป้น ไม้แก่นหือเปน เวียงบ้านป้อ ปากน้ำสา ที่นั้นแล"

เวียงสา เดิมเรียกว่า เวียงป้อ-เวียงพ้อ หรือ เมืองป้อ-เมืองพ้อ เป็นเมืองโบราณในอดีต ที่มีความสำคัญต่อเมืองน่าน จึงถูกยกฐานเป็นแขวงเมืองเวียงสา และเป็นอำเภอตามลำดับมา โดยมีการใช้ชื่ออำเภอ ถึงสามชื่อ คือ อำเภอบุญยืน อำเภอสา อำเภอเวียงสา ชาติพันธ์ของคนในเวียงสาเป็นคนเมือง พื้นถิ่นเดิมคือพวกละว้า ลักษณะทางพันธุกรรมเป็นคนรูปร่างใหญ่ สูง โครงกระดูใหญ่โต มีภาษาสำเนียงพื้นถิ่นเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง ตั้งบ้านเรือนถิ่นฐานอยู่ริมแม่นำน่านและแม่น้ำว้า และอีกส่วนหนึ่งเป็นคนเมืองโยนก หรือ ชาวไทยเชียงแสน ที่เรียกตัวเองว่าไทยยวน หรือคนเมือง ซึ่งอพยพเป็นข้าขอบขันทะสีมากับสยามประเทศ ในสมัยรัตนดกสินทร์ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 (พ.ศ.2329) เจ้าฟ้าอัตถวรปัญโญได้กวาดต้อนผู้คนมาสร้างบ้านแปงเมืองให้สงบสุขร่มเเย็นเป็นปึกแผ่น

พ.ศ. 2440 มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ ร.ศ. 116 ได้เปลี่ยนแปลงการปกครอง เวียงป้อไปขึ้นกับ แขวงบริเวณน่านใต้ ต่อมาได้ตั้งเป็น “ กิ่งอำเภอเวียงสา ” พ.ศ. 2451 ได้ยกฐานะเป็น " อำเภอเวียงสา " จนถึงปัจจุบัน

สภาพทั่วไปของอำเภออำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน ตั้งอยู่ทิศใต้ของจังหวัดน่าน อยู่ห่างจากจังหวัดน่านเป็นระยะทาง 25 กิโลเมตร มีเส้นทางหลักคือ ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 101 (แพร่ –น่าน) มีพื้นที่ประมาณ 1,931 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 1,206,875 ไร่ มีตำบล 17 ตำบล 127 หมู่บ้าน มีอาณาเขตดังนี้

ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองน่าน และอำเภอบ้านหลวง จังหวัดน่าน ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอนาน้อย จังหวัดน่าน ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอแม่จริม และประเทศสาธารณประชาธิปไตยประชาชนลาว ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่

ความสำคัญอำเภอเวียงสา มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ เป็นเมืองหน้าด่านของจังหวัดน่าน เป็นเมืองที่มีประเพณีด้านศาสนา ศิลปะวัฒนธรรมประเพณีที่เก่าแก่