ชื่อศาลเจ้าแม่ทับทิมท่าฬ่อ

ความหมาย คำจำกัดความมีรูปเคารพ คือ องค์เจ้าแม่ทับทิม (ตุ้ยบ่วยเต่งเหนี่ยง ) เป็นองค์ประธาน ด้านขวาเป็นที่ประทับของเจ้าพ่อกวนอู ด้านซ้ายเป็นที่ประทับของเจ้าพ่อปุ๊นเถ่ากง และเจ้าแม่ปุ๊นเถ่าม่า

ประวัติ ตำนาน ความเป็นมา

ตามประวัติและหลักฐานที่ปรากฏอยู่พบว่าองค์เจ้าแม่ทับทิมและองค์เจ้าพ่อกวนอู ได้อัญเชิญมาจากเกาะไหหลำมณฑลกวางตุ้ง ประเทศจีนราวปี พ.ศ. 2410 ในสมัยนั้นเจ้าของอู่ต่อเรือซึ่งตั้งถิ่นฐานทำการค้าอยู่ที่หมู่บ้านท่าฬ่อ ซึ่งเป็นผู้อัญเชิญองค์เจ้าแม่มาจากประเทศจีน ได้บริจาคซุงไม้สักจำนวน 2แพ สำหรับปลูกสร้างศาลเจ้าขนาดใหญ่ถวายองค์เจ้าแม่ทับทิมและองค์เจ้าพ่อกวนอู ให้เป็นที่สักการบูชาของชาวบ้านและผู้เลื่อมใสศรัทธาทั้งใกล้และไกล ยิ่งกว่านั้นศาลเจ้าแห่งนี้ เป็นสถานที่ประสิทธิ์ และยังเป็นที่ประสาทวิชาความรู้สอนหนังสือไทยและหนังสือจีนให้กับบุตรหลานในหมู่บ้านอีกด้วย นับแต่นั้นมาความเจริญทางด้านการค้าและการเติบโตของครอบครัวในหมู่บ้านมีมากยิ่งขึ้นตามลำดับ เป็นเหตุให้สถานศึกษาที่สอนหนังสือภายในศาลเจ้าไม่เพียงพอกับบุตรหลานที่จะมาเล่าเรียนหนังสือ

ดังนั้นในราวปี พ.ศ.2466ได้มีการดำเนินการก่อสร้างอาคารเรียนเป็นเรือนไม้ 2 ชั้น ขึ้นเคียงคู่กับศาลเจ้าแม่ทับทิม โดยตั้งชื่อว่า “โรงเรียนยกเอ็ง” ตำบลท่าฬ่อ อำเภอเมืองพิจิตร จังหวัดพิจิตร สามารถรับนักเรียนได้ประมาณ 200 คน ตั้งแต่นั้นมาการศึกษาในรูปแบบสมบูรณ์ ได้ดำเนินการมาประมาณ 38 ปี ( ตั้งแต่ 2466 – 2504 )

เมื่อศาลเจ้าแม่ทับทิม เจ้าพ่อกวนอู สร้างเสร็จปี 2496 ได้ประมาณ 21ปี (ถึง พ.ศ. 2517) กรรมการศาลเจ้าแม่ทับทิมได้พิจารณาเห็นว่าศาลเจ้าพ่อเจ้าแม่ปุ๊นเถ่ามา ซึ่งตั้งอยู่ปากคลองริมแม่น้ำน่าน ซึ่งใกล้กับสะพานรถไฟข้ามคลองไปตลาดท่าฬ่อเหนือตัวศาลเจ้าเก่าและทรุดโทรมมาก และประกอบกับที่ดินบริเวณหน้าศาลเจ้าถูกกระแสน้ำเซาะพังใกล้จะถึงตัวศาลอยู่แล้ว ดังนั้นกรรมการศาลเจ้าทั้งสองแห่งก็ได้ร่วมใจกันอัญเชิญเจ้าพ่อเจ้าแม่ปุ๊นเถ่ามาประดิษฐาน ณ ที่ศาลเจ้าแม่ทับทิมท่าฬ่อ ในปี 2517 เป็นที่ปลื้มปิติของศิษยานุศิษย์ทั้งหลาย จากนั้นกรรมการทั้งสองแห่งได้ร่วมกันบริหารงานจนเจริญก้าวหน้ามาตามลำดับและครั้งล่าสุดเมื่อ พ.ศ. 2521กรรมการชุดดังกล่าวได้ร่วมกันจัดงานฉลองครบรอบ 111ปี ของศาลเจ้าแม่ทับทิม ระหว่างวันที่ 17 –20 พฤศจิกายน 2521โดยจัดทำพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงแด่องค์เจ้าแม่ทับทิม เจ้าพ่อกวนอู เจ้าพ่อปุ๊นเถ่ากงและปุ๊นเถ่าม่าในพิธีลุยไฟ ปลุกเสกวัตถุมงคล จัดขบวนแห่เจ้าแม่เจ้าพ่อ โดยคณะสิงโตและโล่วโก๊วของจังหวัดพิจิตรการจัดงานครั้งนี้นับได้ว่าเป็นประวัติการณ์แห่งยุคใหม่ที่ได้เห็นเจ้าแม่มาประทับทรงและประกอบพิธีปลุกเสกวัตถุมงคลและพิธีลุยไฟด้วยองค์ท่านเองอีกทั้งองค์เจ้าพ่อกวนอูก็ได้มาประทับทรงประกอบพิธีนำศิษยานุศิษย์เข้าขบวนลุยไฟอย่างห้าวหาญและปาฏิหาริย์เป็นอย่างยิ่ง

นายฉัตร เกรียงไกร(โกหว่า ) เห็นว่าศาลเจ้าหลังเดิมนั้นเริ่มมีบางส่วนผุพังโดยเฉพาะเสาซึ่งเป็นหลักไม่แข็งแรง ข้างฝาบางแห่งเริ่มผุ จึงมีการประชุมคณะกรรมการ และประชาชนชาวท่าฬ่อว่าจะทำอย่างไรดีเพื่อให้ศาลเจ้าของเราอยู่คู่กับชาวท่าฬ่อตลอดไป มติที่ประชุมเห็นว่าควรจะสร้างศาลเจ้าหลังใหม่ เพราะทุกคนพอที่จะมีกำลังกาย กำลังทรัพย์ พอที่จะช่วยกันได้

ดังนั้น คณะกรรมการศาลเจ้าได้มอบให้นายฉัตร เกรียงไกร ( โกหว่า ) เป็นประธานในการดำเนินการก่อสร้าง มอบให้นายเศวต เฟื่องหิรัญ เป็นผู้ออกแบบและทำการก่อสร้างโดยเริ่มลงมือทำการก่อสร้างเมื่อวันที่ 25 มิถุนายน พ.ศ.2540 การดำเนินการก่อสร้างดำเนินไปได้ด้วยดีเพราะบารมีแห่ความศักดิ์สิทธิ์ขององค์เจ้าแม่ทับทิมที่ทุกคนให้ความนับถือ การก่อสร้างจึงแล้วเสร็จในเดือนกันยายน พ.ศ.2541 นับเป็นศาลเจ้าที่กว้างใหญ่มีความโอ่อ่าอย่างมาก เป็นที่ภูมิใจของชาวท่าฬ่อทุกคน

ในวันที่ 24ธันวาคม พ.ศ.2541 ได้มีการเฉลิมฉลองศาลเจ้าหลังใหม่ ในงานครั้งนี้ได้ทำพิธีเปิดป้ายศาลเจ้าหลังใหม่ เจ้าแม่ทับทิบได้มาประทับทรงป้าโพ้ง เดียวอิศเรศที่ชาวท่าฬ่อให้ความนับถือตลอดมาเป็นอย่างดี องค์ท่านได้นำลูกหลานชาวท่าฬ่อ และผู้ที่ให้ความเลื่อมใสเข้าลุยไฟเป็นจำนวนมาก นอกจากนี้ท่านยังได้จัดวางองค์รูปบูชา และสิ่งของต่างๆ ด้วยองค์ท่านเอง ในกาลครั้งนี้ถือว่าเป็น สิริมงคล และเป็นที่ปลาบปลื้มแก่ชาวท่าฬ่อ และผู้พบเห็นทุกคน

สาระสำคัญ วัตถุประสงค์ความศักดิ์สิทธิ์และอภินิหารขององค์เจ้าแม่ เจ้าพ่อ แห่งศาลเจ้าแม่ทับทิมท่าฬ่อเป็นที่เลื่องลือกันมาตั้งแต่สมัยแรกเริ่มแล้ว ศิษยานุศิษย์ทั้งใกล้และไกลได้รับความสุขความเจริญ ปราศจากอันตรายอย่างทั่วถึงกันตราบเท่าทุกวันนี้

กลุ่มคนที่เชื่อลูกหลานชาวตำบลท่าฬ่อ และตำบลใกล้เคียง

โอกาส ฤดูกาล เวลา สถานที่ปัจจุบัน กำหนดจัดงานบูชาเจ้าแม่ เจ้าพ่อ แห่งศาลเจ้าแม่ทับทิมท่าฬ่อในระหว่างเสาร์ อาทิตย์ต้นเดือนธันวาคมของทุกปี

สถานที่ตั้งศาลเจ้าแม่ทับทิม อยู่ริมแม่น้ำน่านฝั่งด้านตะวันออก ทางด้านหลังใกล้ริมทางรถไฟสายเหนือ ( สายกรุงเทพ ฯ – เชียงใหม่ ) ตำบลท่าฬ่อ อำเภอเมืองพิจิตร จังหวัดพิจิตร

รูปเคารพ สิ่งที่นับถือในความเชื่อและการประกอบพิธีกรรม

รูปเคารพ คือ องค์เจ้าแม่ทับทิม (ตุ้ยบ่วยเต่งเหนี่ยง ) เป็นองค์ประธาน ด้านขวาเป็นที่ประทับของเจ้าพ่อกวนอู ด้านซ้ายเป็นที่ประทับของเจ้าพ่อปุ๊นเถ่ากงและเจ้าแม่ปุ๊นเถ่าม่า

วัสดุอุปกรณ์ และเครื่องสังเวยในพิธีกรรม

วัตถุถาวรซึ่งเป็นวัตถุอันล้ำค่าของศาลเจ้าแห่งนี้คือเกี้ยวสำหรับประทับขององค์เจ้าพ่อเจ้าแม่ได้นำมาจากประเทศจีนซึ่งเป็นเรือนไม้แกร่งแกะสลักทั้งหลังด้วยลายดอกไม้และสัตว์ต่างๆตามแบบศิลปะของจีน วัตถุกายสิทธิ์ซึ่งเป็นเครื่องหมายประจำเซียนทั้งแปด ( โป๊ยป้อ) จำนวน 2ชุด (16อัน) เป็นวัตถุล้ำค่าซึ่งสั่งทำมาโดยเฉพาะ จากนครกวางเจาในสมัยนั้น

รูปแบบความเชื่อ ลักษณะการแสดงออกรูปแบบและกระบวนการของพิธีกรรม

เรื่องเล่าขานอภินิหารเจ้าแม่ทับทิมท่าฬ่อ

- เมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 เกิดโรคระบาด ( ฝีดาษ ) เจ้าแม่มาทำพิธี คนที่อยู่ในเขตทำพิธีปลอดภัย เมื่อเกิดโรคระบาดภายในหมู่บ้านเจ้าแม่จะมาประทับทรงและช่วยป้องกันทุกครั้ง

- ช่วยเหลือชาวเรือให้รอดพ้นจากถูกกิ่งฉำฉาหักทับองค์ท่าน ไปเข้าฝันคนเรือที่จอดอยู่ใต้ร่มฉำฉาหน้า ศาลให้ถอยเรือออกเมื่อถอยเรือออกกิ่งฉำฉาก็หักลง

- รองเท้าเจ้าแม่ขาดคนในศาลเจ้าไม่มีใครทราบ องค์ท่าน ไปเข้าฝันบอกผู้ที่อยู่จังหวัด ตากให้ทำรองเท้าให้ใหม่ คนผู้นั้นต้องติดตามหาเจ้าแม่องค์ที่ไปเข้าฝันจนมาพบที่ท่าฬ่อและเล่าความฝันให้ฟังเมื่อไปดูรองเท้าที่อยู่ใน กล่องก็ขาดจริง

- เมื่อจะทำพิธีกรรมใด ๆ เมื่อท่านบอกกำหนดเวลาไว้ต้อง ทำตามเวลาที่กำหนดถ้าทำการใดก่อนท่านจะไม่ยอม

- เมื่อครั้งไปส่งตะเกียงประมูลที่ต่างจังหวัด กทม. นำโดยนายระบิน พงศ์ประภาพ ประธานศาลเจ้ารถของศาลเจ้าที่นำตะเกียงไป เกิดอุบัติเหตุไม้ไผ่ที่ แขวนตะเกียงชนกับรถตู้ เป็นของทีวีช่อง 5 ผู้ที่ไป ด้วยกันคิดว่าต้องมีเรื่องแน่ แต่กลับเป็นว่าผู้ที่ลงมาจากรถเมื่อเห็นว่าเป็นตะเกียงเจ้าแม่ก็ยกมือไหว้และ ไม่เอาความแต่อย่างใด

พิธีกรรมได้แก่ พิธีเปลี่ยนเครื่องทรงแด่องค์เจ้าแม่ทับทิม เจ้าพ่อกวนอู เจ้าพ่อปุ๊นเถ่ากงและปุ๊นเถ่าม่าใน พิธีลุยไฟ ปลุกเสกวัตถุมงคล จัดขบวนแห่เจ้าแม่เจ้าพ่อ โดยคณะสิงโตและ โล่วโก๊วของจังหวัดพิจิตร พิธีประทับทรงองค์เจ้าแม่ทับทิม

เจ้าสำนักนายระบิน พงศ์ประภาพ ประธานศาลเจ้า

เจ้าพิธีร่างทรงประทับองค์เจ้าแม่ทับทิมนางสาวปิยรัตน์ เฟืองสัทธรรม หรือ ครูเฮียง

ที่มาข้อมูลจาก : นางสาวปิยรัตน์ เฟืองสัทธรรม ครูโรงเรียนวัดหาดมูลกระบือ ณ วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2556