ความเป็นมาของพิธีกรรมแซนปะกำช้างความเป็นมาของพิธีกรรมแซนปะกำช้างที่เราเรียกว่า “ผีปะกำ” ลักษณะความเป็นอยู่ของ ชนชาวส่วย โดยส่วนมากแล้วจะชอบอยู่เป็นกลุ่มโดยเฉพาะลูกหลานที่แต่งงานแล้ว จะแยกครอบครัวออกจาก ครอบครัวใหญ่ พ่อ แม่ มีความเชื่อเกี่ยวกับพิธีกรรมแซนปะกำช้างของชาวกูย อำเภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์ มีความเชื่อเรื่อง เส้นปะกำช้าง ความเชื่อที่มีต่อปะกำช้างของชาวไทยกูย เส้นปะกำช้างถือว่าเป็นวัตถุศักดิ์สิทธิ์ มีเทวาอารักษ์ หรือวิญญาณของบรรพบุรุษรักษา คุ้มครองอยู่ด้วยพิธีกรรมแซนปะกำช้างพิธีกรรมแซนปะกำช้างของชาวกูย อำเภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์มีวิวัฒนาการ คนเลี้ยงช้างชาวกูยนับถือ “ผีบรรพบุรุษหรือผีปะกำ” ซึงเปรียบเสมือนเทพเจ้าของกลุ่มคนเลี้ยงช้าง โดยมีการสร้างศาลปะกำเพื่อเป็นที่สิงสถิตของผีปะกำและใช้เป็นที่เก็บอุปกรณ์ในการเถื่อนช้างรวมทั้งเชือกปะกำที่เชื่อว่ามีดวงวิญญาณของบรรพบุรุษสิงสถิตอยู่ โดยจะมี “พิธีไหว้ศาลปะกำ” เป็นประจำปีทุกปี บางครั้งเรียกว่า การเลี้ยงปะกำ หรือเลี้ยงโรงปะกำ

ชาวกวยอาเจียงมีความเชื่อว่าการจะกระทำการใด ๆจะต้องมีพิธีกรรมบวงสรวงไหว้ศาลปะกำก่อนทุกครั้ง เพื่อความเป็นสิริมงคล มิฉะนั้นเชื่อกันว่าจะประสบกับอุปสรรคต่าง ๆได้อีก ทั้งหากไม่มีพิธีบวงสรวงศาลปะกำก่อน อาจจะทำให้การจัดงานไม่ราบรื่น และเจ้าของช้างก็ไม่ยินดีที่จะให้ช้างของตน เข้าร่วมงานด้วย

ดังนั้น พิธีไหว้ศาลปะกำ จึงเป็นพิธีกรรมของชาวกวยเลี้ยงช้าง ปะกำนี้เป็นคำที่ชาวกวยเลี้ยงช้างใช้เรียกเชือก หรือบ่วงบาศสำหรับใช้ในการคล้องช้าง ซึ่งบางครั้งก็เรียกว่าหนังปะกำบ้าง แต่ทั้งนี้เชือกหรือบ่วงบาศดังกล่าวจะต้องเป็นเชือกที่ได้ผ่านการทำพิธีเพื่ออัญเชิญวิญญาณของผีบรรพบุรุษ ที่เคยเป็น หมอช้างและพระครูผู้ที่เป็นหมอช้าง ชาวกวยเลี้ยงช้างทุกคนนับถือว่าเป็นบรมครูช้างของตนเข้าไปสิงอยู่ในเชือกนั้นแล้วเท่านั้น ฉะนั้นพ่อหมอช้างและครอบครัวจะต้องเคารพ และเก็บรักษาไว้อย่างดี ทั้งนี้เพราะพวกเขาถือว่าหนังปะกำ มีผีประจำปะกำ หรือครูประจำปะกำ ที่สามารถจะบันดาลให้โชคดีหรือโชคร้ายในการคล้องช้างได้ ดังนั้นสิ่งที่จะต้องระมัดระวังเป็นพิเศษก็คือห้ามเหยียบ ห้ามผู้หญิงหรือผู้ที่ไม่ใช่สายโลหิตแต่ต้องปะกำ

เอกสารอ้างอิง
1.‘งานวิจัย ผีปะกำ : คติความเชื่อเรื่องผีบรรพบุรุษของชาวไทย-กวย (ส่วย) เลี้ยงช้างจังหวัดสุรินทร์ (สมหมาย ชินนาค.2539)
2. ชุดการเรียนรู้ เรื่อง สุรินทร์ ถิ่นช้างใหญ่ (ศูนย์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และเทคโนโลยี ทุรสนับสนุนงบประมาณ 2552 จากสำนักงานเลขาธิการคุรุสภา
3. ข้อมูลการพัฒนาศูนย์คซศึกษา
4. เว็บไซต์โครงการคชอาณาจักร จังหวัดสุรินทร์

บุคคลอ้างอิง
1. พระครูสมุห์หาญ ปัญญาธโร เจ้าอาวาสวัดป่าอาเจียง2. นายคำ ทรัพย์มาก พ่อหมอช้าง3. นายตุ่ย ศาลางาม พ่อหมอช้าง4. คุณตาไพ ศาลางาม พ่อหมอช้าง5. คุณตาหนู สุขจิตร อดีตควาญช้าง อายุ 84 ปี6. นายไพไพฑูรย์ ศาลางาม เจ้าหน้าที่ศูนย์คชศึกษา จังหวัดสุรินทร์