ประวัติศาสนสถาน

ประชาชนทั้งหมดนับถือศาสนาพุทธ ในชุมชนมีวัด จำนวน ๑ วัด คือ “วัดพระปรางค์เหลือง”ชาวบ้านจะประกอบพิธีทางศาสนาที่วัดนี้ เจ้าอาวาส คือ “พระครูนิสิตคุณากร” วัดพระปรางค์เหลืองได้รับการคัดเลือกให้เป็นวัดส่งเสริมสุขภาพดีเด่น ระดับจังหวัดประจำปี ๒๕๕๑

วัดพระปรางค์เหลือง เป็นวัดเก่าแก่ ที่ถูกสร้างขึ้นประมาณ ปี พ.ศ. ๒๓๐๕ ตั้งอยู่ ณ ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ด้านทิศตะวันออก หมู่ที่ ๑ ตำบลท่าน้ำอ้อย อำเภอพยุหะคีรี จังหวัดนครสวรรค์ ถูกสร้างขึ้นประมาณปี พ.ศ. ๒๓๐๕ สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ซึ่งมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ วัดพระปรางค์เหลือง ถือเป็นวัดที่มีความสำคัญอย่างมากทางประวัติศาสตร์ เนื่องจากมีการเสด็จประพาสต้นของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ถึง ๓ ครั้ง นอกจากนี้ วัดพระปรางค์เหลืองยังมีชื่อเสียงในการรักษาโรคภัยไข้เจ็บแผนโบราณ โดยยาสมุนไพร ไสยศาสตร์ รดน้ำมนต์ และคาถาอาคม แต่ที่เป็นที่เลื่องลือในการรักษาโรคคือ การเหยียบฉ่า เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๔๒ มีพระหมอชาวเขมร มาจากเมืองนครราชสีมา รักษาโรคด้วยการใช้เท่าเหยียบสมุนไพรหรือน้ำมันยาและเหยียบลงบนเหล็กเผาไหม้ที่แดงและร้อนจัด แล้วเหยียบลงบนคนไข้ตรงที่เมื่อยขบ หรือบริเวณที่ต้องการรักษา เป็นการรักษาอาการปวดเมื่อยขัดต่างๆ เหน็บชา อัมพฤกษ์ อัมพาต ตามพิธีโบราณ ในปี พ.ศ. ๒๔๔๔ และ พ.ศ. ๒๔๔๙ รัชกาลที่ ๕ ได้เสด็จวัดพระปรางค์เหลือง เพื่อทรงทอดพระเนตรการเหยียบฉ่า โดยมี เจ้าพระยาเทเวศร์ มารักษาตัวจนอาการเป็นปกติปัจจุบันมีการถ่ายทอดวิธีการเหยียบฉ่ารักษาโรคโดยหลวงพ่ออินทร์ และหลวงพ่อบุญชูที่วัดเกาะหงส์ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์

สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ที่ดินที่ตั้งวัดมีเนื้อที่ ๓๔ ไร่ ๓ งาน โฉนดที่ดิน เลขที่ ๙๓๘๐

อาณาเขต ทิศเหนือ จดที่ดิน ๓๗-๓๘-๓๙-๔๓-๔๔-๔๖

ทิศใต้ จดทางสาธารณประโยชน์

ทิศตะวันออก จดทางสาธารณประโยชน์

ทิศตะวันตก จดคลองชลประทาน

ที่ธรณีสงฆ์ จำนวน ๑ แปลง เนื้อที่ ๔ ไร่ ๑ งาน ๑๖ ตาราวา

อาคารเสนาสนะประกอบด้วย

อุโบสถ กว้าง ๒๐ เมตร ยาว ๔๐ เมตร เป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก

ศาลาการเปรียญ กว้าง ๙ วา ยาว ๒๕ วา สร้างเมื่อ พ.ศ.๒๔๕๖ เป็นอาคารไม้ ทรงไทย

กุฎิสงฆ์ จำนวน ๒๕ หลัง เป็นอาคารไม้ ๑๐ หลัง เป็นอาคารครึ่งตึกครึ่งไม้ ๑๕ หลัง

วิหาร สร้างเมื่อ พ.ศ.๒๕๕๐ กว้าง ๙ เมตร ยาว ๕๐ เมตร เป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก

ศาลาอเนกประสงค์ กว้าง ๒๐ เมตร ยาว ๔๐ เมตร สร้างเมื่อ พ.ศ.๒๕๔๙

บำเพ็ญกุศล สร้างเมื่อ พ.ศ.๒๕๓๓ เป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก

นอกจากนี้มีอาคารเสนาสนะต่างๆ ดังนี้ คือ ฌาปนสถาน ๑ หลัง หอระฆัง ๒ หลัง

โรงครัว ๑ หลัง เรือนเก็บพัสดุ ๑ หลัง เรือนรับรอง ๑ หลัง

ปูชนียวัตถุ มี พระประธานประจำอุโอสถ ปางมารวิชัย ขนาดหน้าตักกว้าง ๑๓๒ นิ้ว

พระประธานประจำศาลาการเปรียญ ปางมารวิชัย ขนาดหน้าตักกว้าง ๑๒๒ นิ้ว

ปูชนียวัตถุอื่นๆ พระประธานปูนปั้น, พระพุทธรูปทองเหลือง, ตู้พระไตรปิฎก

วัดพระปรางค์เหลือง ตั้งวัดเมื่อ พ.ศ.๒๓๒๕ ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ - พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๒๓ เขตวิสุงคามสีมา กว้าง ๒๐ เมตร ยาว ๔๐ เมตร

การบริหารและการปกครอง มีเจ้าอาวาสรูปปัจจุบัน คือ พระครูนิสิตคุณากร

จุดเด่น เสน่ห์ อัตลักษณ์ที่โดดเด่น

องค์พระปรางค์เหลือง

พระปรางค์เหลืององค์เดิมเล่าสืบกันว่าเป็นเจดีย์องค์เก่าอยู่ในพื้นที่โบราณสถานเมืองบนสมัย
ทราวดี (พุทธศตวรรษที่ ๑๒ – ๑๖) และมีการบรูณะในสมัยอยุธยา พระครูพยุหานุสาสน์ (หลวงพ่อเงิน) กราบทูลแก่กรมพระยาดำรงราชานุภาพกล่าว่า “บนกองอิฐนั้นน่าจะเป็นพระปรางค์เล็ก ๆ และทาสีเหลืองไว้สมควร ชื่อ “พระปรางค์เหลือง” ปัจจุบันพระปรางค์องค์นี้มีลักษณะเป็นพูนอิฐ และดินสูงเหมือนเนินเขาเตี้ย พระปรางค์องค์ปัจจุบันสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๕๔๑ โดยพระครูนิสิตคุณากร (หลวงพ่อสนม) เจ้าอาวาสองค์ปัจจุบันได้สร้างพระปรางค์องค์ใหม่ขึ้น เป็นศิลปะแบบสมัยอยุธยาตอนปลาย แบบก่อสร้างจำลองจากเจดีย์เก่า
ข้างอุโบสถที่ก่อสร้างมาตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๔๖๐ ส่วนกลางองค์พระปรางค์เป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ และพระอรหันตธาตุ สาเหตุที่ไม่สร้างครอบพระปรางค์องค์เดิมเพราะต้องการอนุรักษ์ให้กับคนรุ่นหลังได้เห็นพระปรางค์องค์เก่า

เรือนไทย

เรือนไทยทรงโบราณ พร้อมประวัติการตามรอยเสด็จประพาสต้นของรัชกาลที่ ๕ ประวัติการเหยียบฉ่าซึ่งเป็นการรักษาโรคสมัยโบราณ ประวัติหลวงพ่อเงิน (พระครูพยุหานุสาสก์) ซึ่งเป็นพระสงฆ์ที่มีโอกาสรดน้ำมนต์ถวาย ร.๕

รูปหล่อหลวงพ่อเงิน

หลวงพ่อเงิน ธรรมโชติ เป็นอดีตเจ้าอาวาสที่สำคัญของวัดพระปรางค์เหลือง ท่านมีเกียรติคุณทางสายวิปัสสนา และได้ทำน้ำพุทธมนต์ “มหาจินดามณีสารพัดนึก”ได้ชื่อว่าเป็นน้ำมนต์ ที่มีพลานุภาพ หลวงพ่อเงินได้ถวายการรดน้ำมนต์ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ในการเสด็จประพาสต้น ครั้งที่ ๒ น้ำมนต์นั้นมีการสืบทอดกันมาจนถึงทุกวัน และเป็นเคารพนับถือของชุมชนจนมาถึงทุกวันนี้

เก๋งเรือพระราชทาน

เก๋งเรือพระราชทานหลังนี้ หลวงพ่อเงินได้รับพระราชทานจากรัชกาลที่ ๕ เมื่อคราวพระราชทานสัญญาบัตรพัดยศชั้นพิเศษ เทียบเท่าเจ้าคณะจังหวัด และพระราชทานตรา ทำด้วยงาช้าง จำนวน ๓ ชิ้น เก๋งเรือนี้ลักษณะเป็นเรือมาดเก๋งสี่แจวคล้ายเรือ ยอดไชยา ของสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอกรมหลวงดำรงราชานุภาพ ซึ่งใช้สำหรับออกตรวจราชการทางน้ำ เรือมาตประทุนลำนี้หลวงพ่อเงินได้ใช้ในการเดินทางตามนิมนต์กิจของสงฆ์ และใช้ในการแห่กฐิน ผ้าป่า ทางน้ำเป็นประจำทุกปี ต่อมาตัวเรือได้ชำรุดเหลือแต่เก๋งเรือที่ทำด้วยไม้สักทอง

กุฎิหลวงพ่อเงิน

กุฏิหลวงพ่อเงินหลังนี้สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ. ๒๔๔๘ โดยช่างชาวจีนไหหลำได้สร้าง
ถวายหลวงพ่อเงินในวโรกาสที่พระพุทธเจ้าหลวงรัชกาลที่๕ ทรงเลิกทาส ต่อมามีการรณปฏิสังขรณ์ โดยหลวงพ่อนวล (พุทธสโร) อดีตเจ้าอาวาสวัดพระปรางค์เหลือง เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๘๘ เป็นศิลปะแบบจีนไทย เรือนไม้ ใต้ถุนโปร่ง หลังคามุงกระเบื้องปูนซีเมนต์ รูปสี่เหลี่ยมรูปว่าว และลูกกรงไม้

การเหยียบฉ่า

ในอดีตวัดพระปรางค์เหลืองมีชื่อเสียงในเรื่องการรักษาโรคภัยไข้เจ็บโบราณโดยยาสมุนไพร
ไสยศาตร์ และคาถาอาคมเป็นที่เลื่องลือในการเหยียบฉ่า เมือปี พ.ศ.๒๔๔๒ มีพระหมอชาวเขมรมาจากเมืองนครราชสีมารักษาด้วยการใช้เท้าเหยียบสมุนไพร หรือน้ำมันยาและเหยียบบนเหล็กเผาไฟจนแดงร้อนจัด เวลาเหยียบลงบนคนไข้ตรงที่เมื่อยขบบริเวณที่ต้องการรักษาเป็นการรักษาอาการปวดเมื่อยขัดต่าง ๆ เหน็บชา อัมพฤกษ์ อัมพาต ตามวิธีโบราณในปี พ.ศ.๒๔๔๔ และ พ.ศ.๒๔๔๙ รัชกาลที่ ๕ ได้เสด็จวัดพระปรางค์เหลืองทรงทอดพระเนตรการเหยียบฉ่าโดยมี เจ้าพระยาเทเวศร์ มารักษาตัวที่นี้ด้วยการเหยียบฉ่าจนอาการเป็นปกติ ปัจจุบันมีการถ่อยทอดวิธีการเหยียบฉ่ารักษาโรค โดยหลวงพ่ออินทร์ และหลวงพ่อบุญชูที่วัดเกาะหงษ์ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์

แพท่าน้ำที่เสด็จฯ

แพท่าน้ำแห่งนี้ เคยเป็นที่รับเสด็จพระพุทธเจ้าหลวง (รัชกาลที่ ๕) ถึง ๒ ครั้ง ตามหลักฐานที่ปรากฏในบันทึกพระราชหัตถเลขาของ รัชกาลที่ ๕ คือ ครั้งที่ ๑ เมื่อวันที่ ๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๔ (ร.ศ. ๑๒๐) ครั้งที่ ๒ เมื่อวันที่ ๑๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๔๙ (ร.ศ. ๑๒๕) ซึ่งสัณนิฐานว่าแพท่าน้ำนี้ มีอายุกว่า๑๐๐ ปี ได้รับการอนุรักษ์ซ่อมแซมให้คงสภาพเดิมโดยพระครูนิสิตคุณากร (หลวงพ่อสนม) เจ้าอาวาสองค์ปัจจุบัน มีลวดลายที่เสาแแกะสลักเป็นลายเครือวัลย์ทั้งหกต้น ปัจจุบันชำรุดไปหนึ่งต้น และมีการเปลี่ยนลูกบวบจากไม้ไผ่สีสุกเป็นถังเหล็กแทน

วิหารหลวงพ่อโต

เดิมวิหารหลวงพ่อโตเป็นพระอุโบสถ สันนิฐานว่าสร้างขึ้นพร้อมกับวัดพระปรางค์เหลือง จากหลักฐาน กรมศิลปากรคาดว่าสร้างในสมัยกรุงศรอยุธยาตอนปลาย ในราว พ.ศ. ๒๓๐๕ ลักษณะเดิมมีผนังด้านหลังทำอยู่ด้านเดียวเล็ก และแคบหลวงพ่อเงิน (อดีตเจ้าอาวาส) วัดพระปรางค์เหลือง จึงสร้างอุโบสถขึ้นใหม่ในราว ปี พ.ศ.๒๔๔๔ พระประธานเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย เรียกชื่อกันว่า “หลวงพ่อโต”แกนองค์ถึงเศียรเป็นไม้ และก่ออิฐถือปูนทับเป็นศิลปะอยุธยาตอนปลายเป็นที่นับถือของชาวบ้านเป็นเวลาช้านานต่อมาใน ปี พ.ศ.๒๕๔๓ พระครูนิสิคุณากร(หลวงพ่อสนม) เจ้าอาวาสองค์ปัจจุบันได้บูรณปฏิสังขรณ์วิหารหลวงพ่อโตแต่ยังคงรูปลักษณ์เดิมไว้ ด้านแนวบนหลังคา สันนิษฐานว่าเป็นรูปปั้นสัตว์ สมัยทวาราวดี
ส่วนหน้าบรรณประดับตกแต่งด้วยถ้วยชามสังคโลกทั้งเก่าและใหม่ด้านหน้าวิหารเป็นเสมาโบสถ์ ๓ สมัย คือ หินตั้งสมัยทวาราวดี เสมาสมัยสุโขทัย และของสมัยอยุธยาที่ทางวัดเก็บรักษาไว้มีส่วนเพิ่มเติมคือผนังทั้งสามด้าน มีประตู หน้าต่าง และพื้นปูด้วยหินแกรนิต

เส้นทางการท่องเที่ยว

การเดินทางมายังวัดพระปรางค์เหลืองโดยรถยนต์ เดินทางมาบนถนนสายเอเชีย ใช้ทางหลวงหมายเลข ๓๒ สายกรุงเทพมหานคร-นครสวรรค์ แยกเข้าจังหวัดอุทัยธานี ก่อนข้ามสะพานวันรัต ให้เลี้ยวซ้ายเลาะเลียบแม่น้ำไปประมาณ ๑ กิโลเมตร ก่อนเข้าตลาดบ้านท่าน้ำอ้อย จะมองเห็นองค์พระปรางค์ได้อย่างชัดเจน

การเดินทางมายังชุมชนวัดพระปรางค์เหลืองสะดวกทั้งทางบกและทางน้ำ ส่วนใหญ่นักท่องเที่ยวที่มาจากต่างจังหวัดเป็นหมู่คณะจะเดินทางโดยใช้รถบัสใหญ่ รถตู้บ้าง ประชาชนโดยทั่วไปจะเดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัว รถจักรยานยนต์ เพื่อมาสักการะรูปหล่อของหลวงพ่อเงิน และลอยอังคารซึ่งทางวัดมีเรือไว้คอยบริการ