ประวัติเจ้าแม่มะลิกา จากตำนานเวียงมะลิกา เขียนว่า เป็นราชบุตรี ในพระเจ้าฝางและพระนางสามผิว (พระนางสามผิว มีพระฉวีวรรณงดงาม ในตอนเช้า มีพระฉวีวรรณผุดผ่องดุจดอกมะลิ ในเวลาเที่ยงพระฉวีวรรณเปลี่ยนเป็นสีแดงดุจดอกกุหลาบ และเวลาเย็นพระฉวีวรรณเปลี่ยนเป็นสีชมพูดุจดอกบัวจงกลนี ) พระนางสามผิวมีพระพุทธปฏิมาแก่นจันทร์เป็นพระพุทธรูปประจำพระองค์ ทุกวันจะถวายเทียนสักการะบูชาวันหนึ่งเทียนได้ล้มลงเผาไหม้พระโอษฐ์พระพุทธปฏิมา เวลาต่อมาพระนางได้ประสูตรพระราชธิดา ผู้มีทรงโฉมศิริโสภา พระฉวีวรรณผุดผ่องแม้เหมือนพระมารดา แต่มีตำหนิที่ริมพระโอษฐ์ล่างแหว่งไป เมื่อราชบุตรีทรงวุฒิจำเริญขึ้น พระเจ้าฝางเกรงเป็นที่ละอายแก่ไพร่ฟ้า จึงทรงสร้างสวนหลวงขึ้นทางทิศเหนือเวียงสุโท และสร้างคุ้มหลวงประทานราชบุตรี ให้เป็นที่ประทับสำราญ สวนหลวงแห่งนั้นได้ชื่อว่า “ เวียงมะลิกา “ เวียงมะลิกา ไม่มีบุรุษเพศเลย พระแม่เจ้าทรงฝึกฝนสตรีเป็นที่ลือชา กาลต่อมามีราชบุตรของเจ้าครองเวียงภูก่ำ (แค้วนไตใหญ่) ขอเข้าเฝ้า พระแม่เจ้าไม่ปรารถนาพบเห็นชายใดๆ จึงหลีกลี้ไปสรงสนานน้ำห้วย ขณะที่พระนางมะลิกาสรงสนานอยู่นั้น น้ำในลำห้วยก็กลายเป็นสีเลือดด้วยละอายพระทัยคนทั้งหลายจึงเรียกลำห้วยนั้นว่า “แม่อาย” จึงได้ชื่อตำบลนี้ว่า “ตำบลแม่อาย” จนถึงทุกวันนี้