ปราชญ์ชาวบ้าน การถ่ายทอดผลงานของครูภูมิปัญญาท้องถิ่น “เรื่อง ปักผ้าดอกด้วยมือ” วัตถุประสงค์ ๑. เพื่อส่งเสริมและอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น ๒. เพื่อสร้างความสามัคคีในชุมชน ๓. เพื่อส่งเสริมอาชีพให้เกิดในชุมชน ๔. เพื่อสร้างรายได้ให้แก่ครอบครัวและชุมชน ๕. เพื่อใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ระยะเวลาการฝึกอบรม ผู้ที่ได้รับการฝึกอบรมจะได้รับทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติในการปักดอกด้วยมือของ กลุ่มชาวบ้านในตำบลลาโละ ระยะเวลา ๑๕ ชั่วโมง เนื้อหาและขั้นตอนในการปักดอก การเตรียมวัสดุ เช่น ผ้า ด้าย เข็ม ลวดลายหรือลายดอกที่จะปัก กรรไกร สะดึง ให้พร้อม ๑. ผ้าที่นำมาใช้ในงานปัก ซึ่งจะเป็นส่วนของพื้นหลังของลวดลายตะเข็บ และฝีเข็มดังนั้นจึงไม่ควรใช้สีที่มาบดบังความสวยงามของการปัก การเลือกผ้าที่จะนำมาปักต้องเลือกให้เหมาะสม และการฝึกครั้งแรกควรใช้ผ้าขนาด ๑๐ ซม. X ๑๐ ซม. ๒. ด้ายหรือไหมปัก ที่นำมาใช้ในการปักควรเป็นด้ายหรือไหมอย่างดี สีไม่ตก ด้ายที่ใช้ในการปักมีหลายขนาดคือ ขนาดใหญ่ กลาง เล็ก และขนาดพิเศษ สามารถใช้ด้าย ใช้ให้เหมาะกับลายปัก ด้ายที่ใช้ในการปักมีมากมายหลายชนิด แต่ที่นิยมใช้ในการปักตกแต่งเสื้อผ้าโดยทั่วไป คือ ๒.๑ ด้ายเบอร์ ๕ คือ ด้ายที่มีลักษณะของเส้นด้ายเป็นเส้นด้ายเดียว ผลิตจากเส้นใยฝ้าย ไหม เรยอง หรือขนสัตว์ มีสีเหลือง ผลิตเป็นไจ ๑ ไจ จะมีความยาวประมาณ ๒๕ เมตร เหมาะสำหรับใช้ปักหลายหยาบ ๆ มากกว่าลายละเอียด ๒.๒ ด้ายเบอร์ ๒๕ คือ ด้ายที่มีลักษณะการเข้าเกลียวด้วยเส้นด้ายขนาดเล็ก แบบคอร์ด มี ๖ เส้น ผลิตจำหน่ายเป็นไจ ไจหนึ่งจะมีความยาวประมาณ ๖ เมตร เวลาใช้ดึงด้ายออกจากไจได้ง่าย เหมาะสำหรับการปักลาย ละเอียด เช่น ลายไทย เพราะเป็นเส้นขนาดเล็กที่มีความละเอียดอ่อน ๓. เข็มปัก การเลือกใช้เข็มให้ถูกต้องและเหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญ การเลือกเข็มสำหรับงานปักไหมควรเลือกใช้เข็มที่มีขนาดเรียวเล็ก เพราะจะทำให้สามารถปักลวดลายได้อย่างละเอียดสวยงาม เข็มที่เหมาะกับงานปักคือ เข็มเบอร์ ๑๑ หรือ เบอร์ ๑๒ การเลือกขนาดของเข็มควรเลือกให้เหมาะกับขนาดของเส้นด้ายด้วย ถ้าเลือกใช้เข็มเล็กกว่าเส้นด้ายเมื่อปักจะดึงด้ายผ่ายผ้ายาก แต่ถ้าใช้เข็มใหญ่จะมีรุบนผ้าตามรอยปักเส้นด้ายและเส้นด้ายหลวมไม่เรียบ การเก็บรักษาเข็มให้คงสภาพดี ควรทำความสะอาดและเช็ดด้วยน้ำมันก่อนการเก็บใส่ห่อกระดาษตะกั่ว จะช่วยป้องกันการเกิดสนิมได้ ๔. กรรไกร กรรไกรที่ใช้สำหรับงานปัก มี ๒ ลักษณะ คือ ๔.๑ กรรไกรปลายโค้ง เป็นกรรไกรที่มีด้ามตรง แต่ส่วนปลายจะโค้ง ความยาวของใบมีดจะมีขนาด ๓–๕ นิ้ว ซึ่งเหมาะสำหรับงานปักด้าย ปักไหมที่ติดกับสะดึง ส่วนโค้งของปลายกรรไกรจะตัดเส้นไหมได้ชิดกับงานปัก ทำให้สะดวกในการตัดเล็มเส้นไหม ๔.๒ กรรไกรปลายแหลม เป็นกรรไกรที่มีด้ามตรง ส่วนปลายของใบมีดจะตรงและมีปลายแหลมเรียว ความยาวของใบมีดจะมีขนาด ๓–๕ นิ้ว กรรไกรชนิดนี้เหมาะสำหรับตัดเส้นไหมจากไจไหม ๕. สะดึง เป็นอุปกรณ์ที่สำคัญมากชนิดหนึ่งที่ใช้สำหรับงานปัก เพราะสะดึงเป็นอุปกรณ์ ที่ใช้ดึงช่วยทำให้ผ้าที่ปักเรียบตึงสะดวกแก่การปัก และทำให้ปักได้อย่างรวดเร็วสม่ำเสมอและสวยงามกว่าการปักที่ใช้สะดึง การเลือกกรอบหรือสะดึงนั้นขึ้นอยู่กับงานที่ต้องการปัก สะดึงแบบกลม เป็นสะดึงที่ทำด้วยไม้หรือพลาสติก จะมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางตั้งแต่ ๕–๑๓ นิ้ว เหมาะสำหรับงานปักที่มีขนาดเล็ก เพราะเป็นสะดึงที่มีน้ำหนักเบา สามารถพกพาได้สะดวก และสามารถจับด้วยมือข้างเดียวได้ สะดึงแบบกลมจะมีส่วนประกอบ ๒ ส่วน ดังนี้ ห่วงด้านนอกจะมีสกรูไว้สำหรับปรับความตึงของผ้า ห่วงด้านใน จะเป็นวงกลมเรียบมีขนาดเล็กกว่าห่วงด้านนอก เมื่อ นำมาซ้อนกับวงกลมด้านนอกจะซ้อนกันได้พอดี และเพื่อเป็นการป้องกันผ้าที่มีความบางไม่ให้เสียหายและเป็นการทำให้ผ้ายึดแน่นไม่เคลื่อนไปมาควรใช้ผ้าเทปที่ทำจากผ้าฝ้ายพันรอบห่วงด้านในและเย็บปลายเทปติดให้เรียบร้อยก่อนนำไปใช้งาน เมื่อนำผ้ายึดด้วยสะดึงต้องปรับเกรนผ้าให้ตรงผิวผ้าเรียบและ เมื่อเลิกใช้งานควรถอดสะดึงออก ผ้าจะได้ไม่เกิดรอยย่นที่ขอบของสะดึงอย่างถาวร ๖. กระดาษลอกลาย (Tracing paper) ใช้ในการลอกลายแบบที่จะปักลงบนผืนผ้าให้เรียบร้อยก่อนนำไปขึงกับสะดึง กระดาษลอกลายที่นิยมใช้ในงานปักคือ ๖.๑ กระดาษคาร์บอน หรือกระดาษกดรอยชนิดไข (Carbon paper) ใช้สำหรับลอกลายลงบนผ้า มีหลายสี เช่น สีฟ้า สีแดง สีเขียว และสีเหลือง เป็นต้น ควรเลือกใช้สีของกระดาษให้ใกล้เคียงกับสีของผ้า ๖.๒ กระดาษแก้วลอกลาย (Glass plate) ใช้สำหรับลอกลายที่ต้องการลงบนกระดาษแก้ว แล้วนำกระดาษแก้วไปวางลงบนผ้า เนากระดาษติดกับผ้าแล้วจึงปักลงบนลวดลายที่อยู่บนกระดาษ และเมื่อปักลวดลายเสร็จเรียบร้อยแล้วจึงเลาะกระดาษแก้วออกให้หมด ขั้นตอนการเตรียมผ้าปักดอก ๑. เตรียมผ้า สะดึง เข็ม ด้าย กระดาษไข กรรไกร ผ้า ขนาดของผ้าที่ใช้ : ผ้าขนาดเล็กประมาณ ๒๒ ๑/๒ ซ.ม. X ๔ ซ.ม. และผ้าขนาดใหญ่ ประมาณ ๔๓ X ๔ ซ.ม. ๒. นำผ้ามาเนาขอบทั้ง ๔ ด้าน เมื่อเนาเสร็จแล้ว นำผ้ามาใส่ในสะดึงขึงให้ตึง ๓. นำกระดาษลอกลายวาดลวดลายที่ต้องการ นำไปวางทาบลงบนผ้าที่เตรียมไว้ ๔. นำเข็มที่ใส่ด้ายมาเนาทาบเพื่อให้ติดกับผ้า ขั้นตอนการปัก มีดังต่อไปนี้ ๑. ปักลวดลายตามแบบที่กำหนด โดยเริ่มปักจากด้านล่างขึ้นสู่ด้านบน ช่วงการปักจะต้องละเอียด ๒. ปักใบโดยเริ่มปักจากโคนใบแซมสีไปถึงปลายใบ ๓. การปักดอกเริ่มจุดศูนย์กลางของดอกและแซมสีจากสีเข้มจนถึงสีอ่อนจนสุดปลายดอก ๔. เมื่อปักลวดลายทั้งหมดเสร็จแล้ว แกะกระดาษที่เป็นแบบออก โดยการตัดด้ายที่เนาไว้ออกพร้อมกับเก็บรายละเอียดให้หมด เทคนิคการปัก ๑. ใช้เทคนิคการปักแบบ “ปักสอย” ปลายของเส้นด้ายสูงต่ำไม่เท่ากัน ๒. นำด้ายที่มีสีอ่อนกว่า มาปักแซมเพื่อให้เติมเกิดสีสรรที่สวนงาม ๓. การใช้ขนาดของผ้าพินิจพิจารณาจากลวดลาย ๔. ใช้เข็มเล็กเบอร์ ๑๑ ยิ่งเล็กยิ่งสวย ชื่อ นางแวยะ นามสกุล แตเด๊าะ เชื้อชาติ ไทย สัญชาติ ไทย หมายเลขบัตรประชาชนติดต่อได้ ๓๙๔๐๑๐๐๑๒๔๑๐๗ วัน เดือน ปี เกิด ๑ มี.ค. ๒๕๐๑ อายุ ๕๓ ปี ภูมิลำเนา (บ้านเกิด) จ.ปัตตานี (บ้านกรือเซะ) ที่อยู่ปัจจุบัน บ้านเลขที่ ๙๒ หมู่ที่ ๒ ตำบล ลาโล๊ะ อำเภอ รือเสาะ จังหวัดนราธิวาส รหัสไปรษณีย์ ๙๖๑๕๐ วุฒิการศึกษา/ระดับการศึกษา มัธยมศึกษาปีที่ ๖ จากศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน