ชื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น นายทา พันชา

สถานที่ตั้ง

อยู่บ้านเลขที่ 24 หมู่ที่ 6 ตำบลดู่พงษ์ อำเภอสันติสุข จังหวัดน่าน 55210

หมายเลขโทรศัพท์ 087-1794368

วัน เวลา ที่ให้บริการ

เปิดบริการทุกวัน เวลา 06.00 - 19.00 น.

ค่าใช้จ่ายในการเข้าร่วมกิจกรรม / รับบริการ

- ตามราคาสินค้า/ตัวยาสมุนไพร

- ค่าตอบแทนวิทยากรในกรณีสอนให้ผู้สนใจทั่วไปต้องการเรียนรู้

ผู้รับผิดชอบ นายทา พันชา

ประวัติความเป็นมา

ทุกวันนี้ ผู้คนเริ่มหันมาใส่ใจสุขภาพตนเองกันมากขึ้น โดยเฉพาะในรูปแบบวิธีธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นอาหารการกิน ที่จะต้องเป็นผัก เป็นเนื้อ ที่ปลอดสารพิษ รวมถึงยารักษาโรคที่มีความนิยมในเรื่องของสมุนไพรมากขึ้น ชื่อของหมอสมุนไพรพื้นเมืองถูกไถ่ถาม และได้รับความสำคัญขึ้นมาในฐานะองค์ความรู้ท้องถิ่น ทางเลือกใหม่ในการรักษาสุขภาพ

ที่บ้านกิ่วม่วง อ.สันติสุข จ.น่าน ข้างทางด้านซ้ายตรงหัวโค้งก่อนขึ้นเนินเขาจะพบเพิงเล็กๆ ที่มีป้ายเขียนแบบง่ายๆ สะดุดตามีข้อความว่า “สมุนไพรสูตรสาวน้อยตกเตียง” ของผู้ใหญ่ทา จึงทำให้เราต้องแวะเวียนเข้าไป

ผู้ใหญ่ทา พันชา ชาย ท่าทางใจดี แถมหน้าตายังดูหนุ่มแน่นไม่เหมือนกับคนอายุย่างเข้าวัย 55 ปี ต้อนรับด้วยอัธยาศัยที่เป็นกันเอง ผู้ใหญ่ทาเป็นชาวบ้านกิ่วม่วงโดยกำเนิด อยู่บ้านเลขที่ 24 ม.6 ต.ดู่พงษ์

อ.สันติสุข จ.น่าน เจ้าของสูตรยาสารพัดที่วางจำหน่ายอยู่ข้างทาง บริเวณหน้าบ้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง

รอบ ๆ บ้านมีแผงตากสมุนไพรหลากชนิด รายล้อมอยู่ เล่าให้ฟังถึงความเป็นมาของอาชีพ “หมอสมุนไพร

พื้นบ้าน”ของตัวเอง

“สมัยเด็ก ๆ ที่บ้านก็มีฐานะยากจน พ่อแม่มีลูกถึง 12 คน ผมชอบที่จะช่วยพ่ออุ้ย ซึ่งเป็นหมอยาออกไปหาสมุนไพรในป่า ซึ่งสมัยนั้นป่าก็อยู่รอบๆ หมู่บ้าน ไม่ต้องไปไกล แบกเสียม ขุดหาต้นสมุนไพร ทำให้รู้จักสมุนไพรในป่าเป็นอย่างดี รู้ถึงสรรพคุณและคุณสมบัติของแต่ละชนิด พ่ออุ้ยนำยามา ก็นำมาทำเป็นมัด เอาไว้ต้ม กินแก้นิ่ว แก้โรคไต ซึ่งใช้เฉพาะคนในครอบครัวเท่านั้น ช่วงอายุ 21 ปี ผมป่วยไม่สบาย ต้องไปโรงพยาบาลเพราะเป็นทั้งโรคกระเพาะ นิ่วในไต เหน็บชา ไปหาหมอแต่ละครั้งก็ได้ยาทีละเป็นถุงใหญ่ๆ กินไม่เคยหมด และก็ไม่หาย เป็นนิ่วมันทรมานมากพอดีหมอเขาจะผ่า ก็เลยปฏิเสธ เพราะกลัวว่าจะต้องผ่าตัด เลยกลับบ้านและเข้าป่าหาสมุนไพรซึ่งเรียนรู้มาจากพ่ออุ้ยตั้งแต่เด็ก เอามาต้มกินปรากฏว่านิ่วในไตสลายออกมา และสามารถหายได้ในที่สุด มีอยู่ครั้งหนึ่ง พี่สาวป่วยเป็นนิ่วรักษามา 2-3 ปี ก็ไม่ยอมหาย จึงเอาสมุนไพรมาเข้ายาให้กิน เหมือนกันพอกินไม่นานโรคนิ่วก็หายในทันที จากนั้นผู้คนในหมู่บ้านก็มาขอให้หาสมุนไพรเอาไปต้มกิน ซึ่งเราก็ทำแจกจ่ายกันแบบฟรี ๆ เพราะในหมู่บ้านก็พี่ๆ น้องๆ กันทั้งนั้น”

และจากจุดเริ่มต้นจากการรักษาคนในครอบครัวก่อน พอได้ผลก็แจกจ่ายช่วยชาวบ้าน ญาติพี่น้อง เป็นเวลาเกือบ 30 ปีที่ทำให้ผู้ใหญ่ทา มีอาชีพเป็นหมอเมือง ที่ได้มีการพัฒนาตนเองอยู่ตลอดเวลา ได้ไปประชุมกลุ่มพัฒนาชุมชนทำให้เกิดแนวคิดในการพัฒนายาสมุนไพรและได้ไปศึกษาดูงานตามจังหวัดต่าง ๆ ก็ได้สูตรยาใหม่มา และศึกษาเพิ่มเติมสรรพคุณสมุนไพรแต่ละชนิดที่วัดพญาวัด อ.เมืองน่าน มีการแลกเปลี่ยนความรู้กับหมอเมืองต่างบ้าน และนำตัวอย่างสมุนไพรมาศึกษาสรรพคุณและเลือกตัวยาที่ดีมาทำเป็นยา ซึ่งส่วนมากจะมีอยู่บริเวณดอยภูคา บ่อเกลือ แม่จริม ปัว สองแคว ป่าแถวบ้านมีบ้างแต่มีไม่ครบตามต้องการ ส่วนในป่าเขตชุมชนจะไม่นำสมุนไพรมาใช้เพราะต้องการให้ขยายพันธุ์ ก็ต้องไปหาซื้อจากชาวบ้านในพื้นที่ที่มีตัวยาสมุนไพรอยู่ ปัจจุบันผู้ใหญ่ทา มีสมุนไพรที่ผลิตขึ้น จำนวนกว่า 30 ชนิด มีทั้งยาต้ม ยาดองเหล้า ยาแบบฝนผสมกับน้ำโดยที่โด่งดังที่สุดก็คือ ยาดองเหล้าสูตรสาวน้อยตกเตียง สูตรสาวน้อยติดใจ สูตรแม่บ้านสะอื้น ที่มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงกำลัง นอกจากนี้ยังมียาแก้อาการของโรคกระเพาะ ยารักษานิ้ว ยาแก้ปวดเมื้อยตามร่างกาย แก้โรคเหน็บชา

ทุกๆ วันผู้ใหญ่ทาจะนำสมุนไพรที่หามา นำมาหั่นเป็นชิ้นๆ ตากแห้งเสร็จแล้วนำมาอบฆ่าเชื้อรา และบดเป็นผง หั่นเป็นชิ้น มาเข้ายาตามสูตร บรรจุถุงตามสูตรของตัวยา จากนี้ก็จัดหาสมุนไพรให้กับหมอเมืองที่มีอยู่กว่า 200 คนทั่วเมืองน่าน ที่จะนำไปเข้ายา และผู้ใหญ่ทายังมีความรู้เรื่องมนตร์ คาถา ที่ใช้ควบคู่ในการรักษาโรคอีกด้วย

กิจกรรมที่ให้บริการ /ความรู้ /องค์ความรู้ /ความชำนาญ/สิ่งที่น่าสนใจศึกษาเรียนรู้

ยาสมุนไพรสูตรผู้ใหญ่ทา

1.สมุนไพรยาดองเหล้าสูตรสาวน้อยตกเตียง

2.สมุนไพรยาดองเหล้าสูตรสาวน้อยติดใจ

3.สมุนไพรยาดองเหล้าสูตรแม่ม่ายสะอื้น

4.สมุนไพรยาว่านชักมดลูกสืบทอดของโบราณ

5.สมุนไพรน้ำมันเลียงผา น้ำมันงา น้ำมันจัน แก้ปวดข้อปวดกระดูก

ปวดเส้นเอ็น ใช้ทาที่เจ็บปวด

6.สมุนไพรขางหลวง แก้เจ็บปาก เจ็บลิ้น ร้อนใน ขางเข้าไส้

7.สมุนไพรแก้ปวดฟัน ปวดเหงือก แก้เจ็บคอ เหงือกบวม เลือดออกฟัน

8.สมุนไพรโด่ ไม่รู้ล้มแก้ปวดหลัง ปวดเอว ปลุกกำลัง

9.สมุนไพรแก้คันมดตะขึด ตกขาวในผู้หญิง

10.สมุนไพรต้มอาบแก้ผดผื่น คันขับหลอง

11.สมุนไพรแก้โรคลมต่างๆ ลมขึ้นเบื้องสูง

12.สมุนไพรกระชายดำ บำรุงร่างกาย เป็นยาอายุวัฒนะต้มได้

13.สมุนไพรชาใบเตยหอมยาเย็นชุมคอ

14.สมุนไพรไผ่ร้อยกอ ยาดีพื้นบ้าน แก้เบาหวาน ความดัน

15.สมุนไพรกำลังมาแม่ก่ำเสริมกำลังดีนัก

16.สมุนไพรหัวข้าวเย็นเหนือบำรุงสุขภาพ

17.สมุนไพรรางจืดแท่งแก้เหล้าเมาค้าง

18.สมุนไพรรางจืดผงแก้ ซะป๊ะพิษฝนกินแก้ได้หลายอย่าง

19.สมุนไพรแก้บ้อง แก้เบื่อเมาฮากสองกอง

20.สมุนไพรทองพันชั่ง

22.สมุนไพรรักษาโรคกระเพาะอาหารรักษาแผลในกระเพาะ

23.สมุนไพรขมิ้นทองบำรุงผิวพรรณ บนใบหน้าทำให้หน้าผ่องใส

24.สมุนไพรแก้ผิดเดือน ผิดกินผิดสาป

25.สมุนไพรเสลดพังพอน แก้อาการแพ้ต่างๆ ผื่นคันลมพิษ เริมงูสวัด

26.สมุนไพรม้ากระทืบโรง บำรุง กำลังชายหญิง

27.สมุนไพรชะเอมฮ่างเย็น บรรเทาอาการไอ รักษากลิ่นปาก

28.สมุนไพรสบู่เลือดของโบราณใช้ดีหลายอย่าง

29.สมุนไพรลูกยอแก้ท้องอืด ท้องเฟื้อ

30.สมุนไพรชาหม่อน ใบเขียวลดไขมัน

31.สมุนไพรชาเหงือกปลาหมอ แก้ผดผื่นคัน แก้หวัด แพ้อากาศ รักษาหือหอบ

32.สมุนไพรยาจู้ หรือลูกประคบ แก้เส้นเอ็น กระดูกไขข้ออักเสบซ้ำบวม

33.สมุนไพรจะค่านแดงบำรุงสุขภาพสมบูรณ์ แข็งแรง กำลังไม่ตก

34.สมุนไพรจะค่านขื่น หน้าผา เพิ่มสมรรถภาพท่านชาย

35.สมุนไพรแก้ผิดเดือนแบบไม้ฝนกินและฮม

36.สมุนไพรกำลังฮ่อสะปายควาย บำรุงกำลัง แก้ปวดหลัง ปวดเอว

37.สมุนไพรแห้มชนิดผงชงน้ำร้อนกิน,แห้มชนิดกากต้นได้ ดองได้

38.สมุนไพรรักษาโรคริดสีดวงทวารหนักเป็นมานานเรื้อรังปวดแสบปวดร้อนใช้สามมัดต้มกิน

39.สมุนไพรกาวเครือแดง เสริมสุขภาพบำรุงสมมองและประสาท

40.สมุนไพรกำลังเสือโคร่ง บำรุงกำลัง แก้ปวดหลัง ปวดเอว

41.สมุนไพรแห้มชนิดเม็ดลดไขมันหน้าท้อง บำรุงข้อเข่าแข็งแรง แก้โรคเก๊า เบาหวาน ความดัน

42.สมุนไพรฝางทั้ง 5 ชงน้ำอุ่น กินบำรุงเลือกสตรี เลือดน้อยเลือดจาง

43.สมุนไพรขับนิ่วเม็ด นิ่วสาย สลายนิ่วไต ใช้ 3 มัดต้มกินได้ผลดี

ตำรายานิ่ว

ส่วนประกอบ

1.รากมะพร้าวไฟ 2.รากมะเฟือง 3.รากมะไฟตัวผู้

4.รากหญ้าควยงูหลวง 5.รากหญ้าควยงูน้อย 6.หญ้าถอดบ้อง

7.รากมะแคว้งขมขาว 8.รากมะแหะเลือด 9.รากมะเดือยหิน

10.รากมะนาวเมือง

นำส่วนประกอบทั้งหมดล้างให้สะอาด แล้วนำไปตากให้แห้งแล้วนำมามัดรวมกัน นำไปต้มเอาน้ำไว้ดื่ม

สรรพคุณ เป็นยารักษานิ่ว ปัสสาวะเป็นเลือด ถ่ายเป็นเลือด

***************************