หงส์" เป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์โดยเป็นพาหนะของพระพรหมตามคติของชาวฮินดู ต่อมาเมื่อพระพุทธศาสนาเข้ามาแทนที่ ผู้คนที่นับถือศาสนาฮินดูอยู่เดิมเมื่อได้เปลี่ยนมานับถือศาสนาพุทธ จึงเอาคติเรื่องหงส์มาผนวกเข้ากับความเชื่อในพุทธศาสนา ในฐานะตัวแทนของพระพุทธเจ้า และ “หงส์” ถือเป็นสัตว์ชั้นสูงของผู้ที่นับถือศาสนาพุทธทุกชนชาติ เช่น ไทย จีน พม่า เขมร ลาว ญวน ไม่เฉพาะมอญเท่านั้น

หลักฐานปรากฏว่า หงส์ เป็นสัตว์คู่บ้านคู่เมืองของชาวมอญ และเป็นสัตว์สัญลักษณ์ประจำชาติมอญมีประวัติความเป็นมาปรากฏอยู่ในตำนานเรื่องตั้งเมืองหงสาวดี ว่า เมื่อประมาณพันปีเศษมาแล้ว มีสำเภาลำใหญ่ลำหนึ่งแล่นมาจากพิทยานครในประเทศอินเดียเพื่อจะไปค้าขายยังสุวรณภูมิ ลมได้พัดพาเรือสำเภาไปถึงบริเวณภูเขาสุทัสนะมรังสฤษดิ์ หรือที่ชาวรามัญเรียกว่า “มุตาว” บรรดาผู้คนในเรือสำเภานั้น ได้แลเห็นหงส์ทองสองตัวกำลังเล่นน้ำอยู่ที่ชายหาดทราย ก็พากันชื่นชมยินดี ครั้นกลับไปยังพิทยานครและ นายสำเภาได้นำความที่ได้ไปเห็นขึ้นกราบทูลพระเจ้าบัณฑุราชาเจ้าผู้ครองพิทยานครให้ทรงทราบ พระเจ้าบัณฑุราชาจึงได้ตรัสถามพราหมณ์ผู้รู้จดหมายเหตุโบราณ พราหมณ์กราบทูลว่า แต่เมื่อครั้งพระพุทธเจ้ายังมีพระชนมายุอยู่นั้น ได้เคยเด็จไปสู่เมือง สุธรรมวดีและได้เสด็จถึงสถานที่หงส์ทองสองตัวลงเล่นน้ำเหมือนเช่นครั้งนี้ ได้ทรงทำนายไว้ว่าสถานที่หงส์ทองลงเล่นน้ำจะได้เป็นมหานคร เมื่อพระเจ้าบัณฑุราชาได้ทรงทราบเช่นนั้น ก็มีพระราชดำริที่จะยึดเอาดินแดงแห่งนั้นไว้ในพระราชอาณาเขต ได้ให้พราหมณ์คุมไพร่พล ๕๐๐ คน เดินทางไปกำหนดเขตหมายไว้แต่ก็ยังไม่ได้สร้างเป็นพระนคร จนกระทั่งถึงรัชการพระเจ้าบัณฑุราช ซึ่งเป็นพระราชนัดดาของพระเจ้าบัณฑุราชา จึงได้ส่งราชวัลลภชื่อ สจาตทุโล คุมผู้คนชายหญิงประมาณ ๗๐ คน ไปตั้งรกรากถิ่นฐานอยู่ที่นั้น

อีกทั้งยังปรากฏหลักฐานพิมพ์รวมอยู่ในหนังสือประชุมพงศาวดาร มีคำชี้แจงบอกว่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ โปรดให้แปลเป็นภาษาไทยเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๐ มีข้อความต้นเรื่องเป็นพุทธทำนาย ดังนี้ เมื่อจุลศักราชในปฐมปริเฉทได้ ๕๒๒ ปี เดือน ๕ แรม ๙ ค่ำ วันพุธ สมเด็จพระพุทธโคดมสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จจาริกถึงภูเขาสุทัศนะซึ่งขณะนั้นยังเป็นทะเลอยู่ ยามน้ำแห้งลงภูเขาสุทัศนะจะผุดสูงประมาณ ๒๓ วา ดูไกลๆ คล้ายเจดีย์มอญ เรียกว่า “สุทัสนบรรพต” เมื่อสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เสด็จมาถึงประเทศที่ตั้งเมืองหงสาวดีนั้น พระองค์ทรงผินพระพักตร์ตรงไปทางทิศตะวันออกได้ทอดพระเนตรเห็นหงส์ทอง ๒ ตัวลงเล่นน้ำอยู่พระองค์จึงทรงทำนายว่าการสืบไปภายหน้า แผ่นดินที่หงส์ทอง ๒ ตัวลงเล่นน้ำนั้นจะเป็นมหานครขึ้นชื่อว่า หงสาวดี และจะเป็นที่ตั้งพระธาตุสถูปเจดีย์พระศรีมหาโพธิ์ พระพุทธศาสนาจะเจริญรุ่งเรืองตั้งอยู่ ณ ที่นี้ ครั้นสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้านิพพานล่วงไปแล้วได้ ๑,๐๐๐ ปี หาดทรายที่เขาสุทัศนะ ตื้นเขินมาประมาณได้ ๑๓ วา ข้างทิศใต้นั้นเมื่อน้ำขึ้นเปี่ยมฝั่งแล้วลึกได้ ๓ วา ต่อมาดินดอนปากแม่น้ำได้ขยายออกไป และผืนดินเล็กๆ นั้น ได้กลายเป็นเนินเขาเตี้ยๆ เนินเขานั้นต่อมามีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ และมีนามว่าฮาญง์เปะอะเกิ่ญจ์ (Hinthagone) แปลว่าพะโคสถาน หมายถึง สถานที่ที่เป็นเมืองพะโค ซึ่งต่อไปจะได้ชื่อว่าหงสาวดี เพราะเคยเป็นที่พักของหงส์ทอง ๒ ตัว ด้วยเหตุจากคำบอกเล่าในรูปตำนานและนิทานดังกล่าว ชาวมอญเมืองหงสาวดีเลยเขียนรูปสัญลักษณ์เป็นหงส์ ๒ ตัวเกาะหลังกัน

สัญลักษณ์หงส์ ๒ ตัว เป็นสัญลักษณ์การกำเนิดของดินแดนอาณาจักรมอญ แต่ถ้าเป็นสัญลักษณ์หงส์บิน จะหมายถึงการต่อสู้ของชาวมอญกับรัฐบาลพม่า แต่เนื่องจากรัฐบาลพม่าไม่ยอมให้มีรูปหงส์บินปรากฏในแผ่นดินพม่า ชาวมอญจึงเปลี่ยนให้เป็นรูปหงส์ยืนตัวเดียวแล้วยกขาข้างหนึ่ง แสดงถึงสัญลักษณ์การต่อสู้

สำหรับหลักฐานทางประวัติศาสตร์ราว พ.ศ.๑๑๔๓ มีการขุดพบศิลาจารึกที่วัดโพธิ์ร้าง จังหวัดนครปฐม เป็นจารึกภาษามอญ สมัยทวารวดี ซึ่งในจารึกระบุว่า มีการถวายสิ่งก่อสร้าง ต้นมะม่วง ต้นมะพร้าว พร้อมด้วยพระพุทธรูปเงิน พระพุทธรูปทองและเสาหงส์เป็นพุทธบูชา ซึ่งแสดงให้เห็นว่าตั้งแต่สมัยนั้นก็ได้เกิดความเชื่อว่าหงส์เป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์

หงส์จึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของเมืองหงสาวดี อดีตเมืองหลวงของชนชาติมอญ เมื่อชาวมอญอพยพไปอยู่ที่ใดจึงต้องสร้างเสาหงส์ประจำวัด เพื่อเป็นการระลึกถึงประเทศบ้านเกิดเมืองนอน

ส่งเสริมคุณค่าทางวัฒนธรรมโดยมีความโดดเด่นและเป็นเอกลักษณ์

ชาวไทยเชื้อสายมอญ นับถือหงส์เป็นสัตว์ชั้นสูงที่ให้คุณ ไม่ว่าจะอพยพไปไหนก็ตาม จะต้องสร้างรูปหงส์ไว้บนยอดเสาเป็นเครื่องหมาย เหมือนกับคนไทยที่นับถือครุฑ

การพัฒนาต่อยอด

เกาะเกร็ดมีประชากรไทยเชื้อสายมอญอาศัยอยู่หมู่ที่ ๑, ๖, ๗ คิดเป็นร้อยละ ๓๕ ของประชากรทั้งตำบลเกาะเกร็ด ชาวไทยเชื้อสายมอญมีความเชื่อและนับถือหงส์เป็นสัตว์ชั้นสูงที่ให้คุณ เหมือนกับคนไทยที่นับถือครุฑ การพัฒนาต่อยอดสินค้าทางวัฒนธรรมเกี่ยวกับหงส์ตามความเชื่อของชาวมอญ ได้รับความนิยมและเป็นที่ชื่นชอบของนักท่องเที่ยว โดยซื้อไปเป็นของฝาก ของที่ระลึก ของตกแต่งบ้าน หรือสถานที่ต่างๆ เพื่อความเป็นศิริมงคล เสริมบารมี และความสวยงาม

ขั้นตอนการผลิต

หงส์ประดิษฐ์ประดับคริสตัล ปฏิมากรรมจากผงหินอ่อนบริสุทธิ์ ผสมเรซิ่น ฝีมือปราณีตเหมาะให้เป็นของขวัญของที่ระลึก ในเทศกาลงานต่าง ๆ และเหมาะไปประดับตกแต่งบ้าน ร้านหรือสถานที่ทำงานต่าง ๆ เพื่อความเป็นศิริมงคล เสริมบารมีมีขั้นตอนการผลิต ดังนี้

๑. ปั้นต้นแบบด้วยขี้ผึ้งเป็นงานที่ใช้ความสามารถสูงและใช้เวลาค่อนข้างนานจากต้นแบบทำแม่พิมพ์ด้วยยางซิลิโคนต้องอาศัยความชำนาญเพื่อให้แบบพิมพ์นี้เก็บรายละเอียดได้มากที่สุดและสามารถใช้งานได้หลายครั้งผสมเรซิ่นกับส่วนผสมต่างๆ

๒. เทน้ำยาเรซิ่นลงในแบบพิมพ์ใช้พู่กันทาเรซิ่นให้ทั่วทุกซอกทุกมุมของแม่พิมพ์ให้น้ำยาไหลทั่วแม่พิมพ์ทิ้งไว้ให้แห้งสนิทจึงถอดออกจากแม่พิมพ์

๓. นำไปขัดแต่งและลงสีขั้นตอนนี้ต้องใช้ฝีมือและใช้เวลาในการผลิตพอสมควรทั้งนี้ขึ้นอยู่กับขนาดและความยากง่ายของรูปแบบผลิตภัณฑ์