น้ำอาจาด เป็นน้ำจิ้มชนิดหนึ่ง ทำจากน้ำส้มสายชูหรือน้ำกระเทียมดอง เพิ่มน้ำตาลและเกลือเล็กน้อย (บางตำรับใช้น้ำเชื่อม) มาตั้งไฟเคี่ยวจนมีลักษณะเหนียวหรือข้น มีแตงกวา หอมแดง พริกชี้ฟ้า หั่นเป็นชิ้นๆ อยู่ด้วย รับประทานเคียงอาหารจำพวกสะเต๊ะและแกงกะหรี่เพื่อแก้เลี่ยน ในอาหารไทยจะใส่แตงกวา พริกสีแดง หอมแดง น้ำส้มสายชู น้ำตาล เกลือ และผักชี บางแห่งใช้น้ำกระเทียมดอง นิยมรับประทานเคียงกับสะเต๊ะขนมปังหน้าหมู ทอดมัน มะตะบะ ขนมเบื้องญวน หรือแกงกะหรี่[5] ในอาหารไทยโบราณมีอาจาดแบบหนึ่งเรียก อาจาดอังวะ ซึ่งเป็นอาจาดแบบโบราณชนิดหนึ่ง ใช้ดอกกะหล่ำ ถั่วลันเตา ยอดผักบุ้ง นำไปลวกในน้ำส้มสายชูผสมน้ำตาล ราดด้วยหัวกะทิ นิยมกินกับแกงเผ็ดคาดว่าอาจได้รับอิทธิพลจากมอญ นอกจากนี้ยังมี อาจาดเทศ ทำจากเห็ดหูหนู หน่อไม้ แตงกวา พริกหยวก ผัดกับน้ำมันก่อนนำไปตากแดดให้แห้ง แล้วนำมาดองกับน้ำส้มสายชู เป็นเครื่องเคียงสำหรับรับประทานข้าวหมกหรือแกงรสจัด ส่วนในจังหวัดสตูลมีอาจาดชนิดหนึ่งเรียกว่า อาจาดตะลิงปลิง ทำจากตะลิงปลิงตากแห้ง รับประทานเคียงกับข้าวสวย ขนมปัง โรตี และโรตีกาปาย

วิธีทำน้ำอาจาด

๑. แครอท

๒. แตงกวา

๓. พริ้กขี้หนู

๔. หอมแดง

๕. มะละกอ

๖. เกลือป่น

๗. น้ำตาลทราย

๘. น้ำส้มสายชู

๙. น้ำเปล่า

วิธีทำน้ำอาจาด

1. เตรียมเครื่องปรุงรส ทำน้ำจิ้มอาจาด ได้แก่ พริกขี้หนู แตงกวา แครอท มะละกอ หอมแดง น้ำเปล่า น้ำส้มสายชู น้ำตาลทราย เกลือป่น จากนั้นนำพริกขี้หนู มาสับให้ละเอียด นำแตงกวามาหั่นบางๆ นำหอมแดงมาปอกเปลือกออก แล้วนำมาหั่นบางๆ เตรียมไว้

๒. จากนั้นตั้งหม้อ ใส่น้ำเปล่าลงไป ใช้ไฟอ่อนๆ ตามด้วยใส่เกลือป่น น้ำตาลทราย น้ำส้มสายชู ลงไป จากนั้นคนๆ ให้น้ำตาลทรายละลายดี จากนั้นต้มเคี่ยวๆ พอเดือดยกลง แล้วพักไว้ให้เย็นตัวลง

๓. เมื่อน้ำจิ้มอาจาดเย็นตัวลงดีแล้ว จากนั้นใส่พริกขี้หนูสับละเอียด แตงกวาหั่นบาง หอมแดงหั่นบางใส่ลงไป แล้วคนๆ ผสมให้เข้ากันดี พร้อมจัดเสิร์ฟ