การทำพานบายศรี

งานประดิษฐ์บายศรี เป็นงานประดิษฐ์ที่ตกทอดกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ สะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิตแบบไทยเป็นงานที่มีความประณีต มีความงามและมีคุณค่าทางศิลปะ มีความเป็นเอกลักษณ์ของชาติไทย เป็นมรดกที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ เป็นการนำวัสดุธรรมชาติที่มีในท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับประเพณีและวัฒนธรรมท้องถิ่นได้อย่างคุ้มค่ามากที่สุด ผู้ที่มีความสามารถในการประดิษฐ์บายศรีได้ถือว่าเป็นปราชญ์ของท้องถิ่น ซึ่งก่อให้เกิดความภูมิใจในวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ประจำชาติไทย

อุปกรณ์

1. ใบตองกล้วยตานี

2. ชาม

3. มีด

4. ไข่ต้ม

5. กล้วยน้ำว้า

6. กรรไกร

7. ไม้กลัด

8. ดอกไม้

9. ไม้ปลายแหลม

10. เข็มกับด้าย

11. ข้าวเหนียวปั้น

12. น้ำมันมะกอก

13. ไก่นึ่ง

วิธีทำ เช็ดใบตองให้สะอาดและฉีกใบตองดังนี้

ทำกรวย ฉีกกว้าง 10 นิ้ว จำนวน 2 แผ่นเกล็ดประกอบกรวย ฉีกกว้าง 2 ½ นิ้ว จำนวน 15 แผ่นทำนมสาวปิดเกล็ดกรวย ฉีกกว้าง ½ นิ้ว จำนวน 4 เส้นตัวยอดบายศรี ฉีกกว้าง 5 นิ้ว จำนวน 2 แผ่นตัวลูก ฉีกกว้าง 2 ½ นิ้ว จำนวน 90 แผ่นผ้านุ่ง ฉีกกว้าง 2 ½ นิ้ว จำนวน 80 แผ่นตัวบายศรีพญานาค ฉีกกว้าง 2 ½ นิ้ว จำนวน 80 แผ่น

1.การม้วนกรวยนำใบตอง 2 แผ่นที่ฉีกไว้มาประกบกันให้ทางปลายอ่อน
ทั้ง 2 แผ่นสลับกัน แล้วม้วนให้เป็นกรวย ให้ปลายอ่อนอยู่ข้างนอก ตัดปาก
กรวยให้เรียบ ความสูงจากยอดประมาณ 10 นิ้ว เส้นผ่านศูนย์กลาง 6 นิ้ว

2.การพับผ้านุ่งมีทั้งหมด 80 แผ่น พับผ้านุ่งโดยพับริมทั้ง 2 ข้าง ให้ชิดกับยอดแหลม นำผ้านุ่งที่พับไว้มาห่อตัวบายศรี 3 นิ้ว โดยให้ยอดเท่ากันทั้ง 2 ข้าง

3.การเข้าตัวบายศรีมีทั้งหมด 10 ตัว โดยมือซ้ายจับริมบนตอนกลาง มือขวาม้วนทางด้านแข็งไว้ข้างใน ม้วนให้เรียวเล็กพอประมาณ

4. นำบายศรีทุกตัวล้างด้วยน้ำผสมน้ำมันมะกอกเพื่อให้ใบตองสีเขียวสด

5.การเตรียมพานบายศรีตัดแผ่นโฟมให้เป็นทรงกลมขนาดเท่ากับพานและขนาดเล็กลงเป็นชั้นๆ นิยมทำ 3 ชั้น 5 ชั้น ห่อด้วบตอง ใช้ไม้แหลมเสียบตรงกลางยึดติดกันเป็นชั้นๆ.

6.วางกรวยบายศรีตรงกลางฐานชั้นแรกยึดด้วยเข็มหมุดหรือไม้กลัด ยอดบายศรีตกแต่งด้วยดอกไม้ เทียนยาว 1 คู่ เกล็ดกรวยใช้ดอกพุดเสียบ นำตัวบายศรี 5 ตัววางฐานชั้นที่สองหันตัวลูกออกข้างนอก ใช้ไม้แหลมแทงยึดตัวบายศรีกับฐาน นำตัวแมงดาวางสับหว่างบายศรีทั้ง 5 ตัวให้หางแมงดาหันขึ้น

จากนั้นจึงนำใบไม้ (ส่วนใหญ่จะนำใบไม้ที่มีชื่อเป็นมงคล เช่น ใบเงิน ใบทอง ) มาวางรองบนพาน เพื่อปกปิดไม่ให้มองเห็นโฟมที่รองพื้นพาน และนำดอกไม้สีสด เช่น ดอกบานไม่รู้โรย หรือดอกดาวเรือง มาประดับบนพานเพิ่มความสวยงามหรือทำมาลัย สวมบนยอด หรือทำเป็นอุบะร้อยรอบพานแต่ละชั้น ก็จะเพิ่มสีสัน และความสวยงามให้แก่พานบายศรีมากขึ้น

ขั้นตอนและวิธีทำบายศรี ก็มีอยู่เพียงเท่านี้ หมั่นศึกษา และฝึกฝนบ่อยๆ ก็จะสามารถทำบายศรีได้ด้วยตนเอง และมีฝีมือสามารถทำบายศรีใช้ในงานพิธีต่างๆ และอาจะทำเป็นอาชีพ นำรายได้ให้แก่ตนเองและครอบครัวในที่สุด