ประวัติบ้านยางธาตุ

มีที่มาในการตั้งชื่อหมู่บ้าน ดังนี้

ประวัติพระเจ้าคอกุด

พญากลาโหมมีพระมเหสีพระนามว่า นางสำมลี มีพระราชธิดา 1 พระองค์ พระนามว่า “ราชเทวี” เมื่อพระธิดาราชเทวี อายุ 16 ปี ทรงมีสิริโฉมงดงาม เป็นที่เลื่องลือไปทั่ว ต่อมามีพระยาชีทวนมาสู่ขอพระธิดาราชเทวีกับพญากลาโหมและพระนางสำมลี แต่พระองค์ทั้งสองไม่ยอมตกลง เพราะว่าพระธิดาทรงยังเยาว์วัยอยู่ จึงออกอุบายบ่ายเบี่ยงพญาชีทวน ต่อมาอีกไม่นานมีพญาหงสาวดีผู้ครองเมืองพะนาน(อ.พนา) เข้ามาสู่ขอพระธิดาราชเทวี แต่พระธิดาและพระมารดาไม่ยินยอมยกธิดาให้ใคร จึงไดตรัสลองใจพญาหงสาวดีว่า “ถ้าผู้ใดอยากได้พระธิดาเป็นพระมเหสีให้สู้รบกัน” ฝ่ายพญาหงสาวดีเกิดฮึกเฮิมในใจว่าตนเองยังเป็นหนุ่มอยู่ พอที่จะทำการรบกับพญากลาโหมได้ ก่อนที่จะสู้รบกันกับพญากลาโหมได้ตั้งค่ายทหารเตรียมรบอยู่หนองคูขาด (ปัจจุบันชื่อหนองนกหออยู่ที่บ้านทุ่งใต้) ทั้งสองตั้งทัพนานเป็นเวลาแรมเดือน พญากลาโหมสู้คำสบประมาทไม่ได้ จึงได้ขับช้างออกมาสู้รบกับพญาหงสาวดี แต่พญากลาโหมสู้พญาหงสาวดีไม่ได้ จึงได้ถอยทัพพร้อมทหารติดตามเป็นจำนวนมาก พญาหงสาวดีได้ท่า จึงขับช้างไล่ตามอย่างกระชั้นชิด พญากลาโหมสู้คำสบประมาทไม่ได้ จึงได้ขับช้างออกมาสู้รบกับพญาหงสาวดี แต่พญากลาโหมสู้พญาหงสาวดีไม่ได้ จึงได้ถอยทัพพร้อมทหารติดตามเป็นจำนวนมาก พญาหงสาวดีได้ท่า จึงขับช้างไล่ตามอย่างกระชั้นชิด พญากลาโหมเห็นว่าจะไม่รอด จึงตั้งหน้าสู้ต่อไปหวังชี้เป็นชี้ตายที่หนองพญา (ทางตอนใต้ของวัดเลียบบ้านโพนเมืองมะทัน ประมาณ 1 กิเมตร) เป็นที่สู้รบกันอีกเป็นครั้งที่สอง แต่ครั้งนี้พญากลาโหมต้านทางกำลังของพญาหงสาวดีไม่ได้เลยถูกพญาหงสาวดีฟันคอขาดที่บริเวณหนองพญา พอพญาหงสาวดีเป็นผู้ชนะแล้ว จึงได้ไปพูดกับพระมเหสีของพญากลาโหม คือนางสำมลี ซึ่งเป็นพระมารดาของพระธิดาราชเทวี ได้ทูลขอพระธิดาราชเทวีแต่พระมเหสีไม่สามารถต้นทานคำพูดของพญากลาโหมได้ เพราะเป็นพระราชาตรัสแล้วต้องมีคำสัตย์ เพราะพญาหงสาวดีเป็นผู้ชนะ พระนางสำมลีได้ข้อต่อรองกับพญาหงสาวดีว่าให้ทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้กับพญากลาโหมเสียก่อน จึงจะยอมยกพระธิดาให้ ส่วนพระธิดาราชเทวีก็ทรงเห็นด้วยตามพระมารดา พญาหงสาวดีรับปากว่าจะจัดพิธีศพให้อย่างสมเกียรติ เลยจัดงานศพจำนวน 7 วัน 7 คืน จึงได้วางเพลิงศพ สร้างพระธาตุพร้อมบรรจุอัฐิของพญากลาโหมไว้ที่บ้านนูนธาตุ (ปัจจุบันคือบ้านยางธาตุ) และได้ปั้นเป็นรูปพญากลาโหมคอขาดไว้ที่ดอนพระเจ้า ซึ่งเป็นเขตพระราชวังของพญากลาโหม(ทุกวันนี้คือคุ้มดอนเมืองซึ่งส่วนใหญ่ชาวบ้านเรียกว่า ดอนพระเจ้าหัวกุดของบ้านโพนเมืองมะทัน เกิดขึ้นในสมัยของเรืองอำนาจและเป็นเมืองขอม)

บ้านยางธาตุก่อตั้งขึ้นเมื่อใด โดยการนำของผู้ใดและบรรพบุรุษเดิมมาจากแหล่งใดไม่มีหลักฐานปรากฏชัดเจน การตั้งชื่อหมู่บ้าน บ้านยางธาตุ ตั้งชื่อตามเจดีย์โบราณซึ่งชาวบ้านเรียกว่าธาตุ ตั้งอยู่บนที่เนินสูงและเต็มไปด้วยต้นยางจึงเรียกรวมกันว่า บ้านยางธาตุ มาจนถึงปัจจุบัน และผู้นำปกครองหมู่บ้านสืบต่อกันมาหลายคน สมัยก่อนยังไม่มีผู้ใหญ่บ้านมีแต่กำนันปกครองหมู่บ้าน

บุคคลแรกที่เข้าก่อตั้งหมู่บ้านคนที่หนึ่ง กำนันสิงห์ แสงไชย และคนที่สอง กำนันสอน แสงไชย ต่อมาในปี พ.ศ. 2504 จึงได้มีการแต่งตั้งผู้ใหญ่บ้านขึ้น คือ

1. นายทองดี คำเลิศ

2. นายคำมี นายคำมี ศิริสุทธื

3. นายลี ศิริวรรณ

4. นายสม มีหิริ

5. นายมฯ ปางชาติ

6. นายอำนาจ จำนงการ

7. นายสม เชื้อขาว (ผู้ใหญ่บ้านคนปัจจุบัน)

บ้านยางธาตุ มีจำนวนครัวเรือน 37 ครัวเรือน ประชากร 158 คนชาย 79 คน หญิง 79 คน มีวัด 1 แห่งบ้านยางธาตุ ตั้งอยู่บนที่เนินสูงและเต็มไปด้วยต้นยาง หมู่บ้านล้อมรอบด้วยทุ่งนาประชากรมีอาชีพทำนาเป็นหลักทุกครัวเรือน และมีอาชีพเสริม คือการปลูกพริก เกือบทุกครัวเรือน มีสถานที่ที่สำคัญคือ โนนธาตุ

บ้านยางธาตุจัดงานประเพณี ดังนี้

- บุญบั้งไฟ เดือน พฤษภาคม

- เทียนพรรษา เดือน กรกฎาคม

- สงกรานต์ เดือน เมษายน

- ออกพรรษา เดือน ตุลาคม