เป็นการแสดงหมอลำ ที่นำโดย นายทวี บุตรสนาม

ความหมายของหมอลำ

ศิลปะการแสดงพื้นเมืองอย่างหนึ่งของชาวอีสานที่เป็นที่รู้จักกันทั่วไปนั่นคือ การแสดงหมอลำ ซึ่งคำว่า "ลำ" ตามพจนานุกรม หมายถึง เพลงหรือบทกลอน ส่วนบางแห่ง จะหมายถึง เพลงหรือทำนองขับ หรือจะหมายถึง การเปล่งเสียงขับร้องก็ได้ โดยมักใช้คู่กับ "ขับลำ" ส่วน "หมอลำ" ก็คือ ผู้เชี่ยวชาญในการขับลำนำ หรือการขับร้องโดยการท่องจำจากกลอนลำหรือบทกลอน ที่ประพันธ์ขึ้นเป็นภาษาถิ่นอีสาน

ความเป็นมาของหมอลำ

เดิมทีสมัยโบราณในภาคอีสานเวลาค่ำเสร็จจากกิจธุรการงาน มักจะมาจับกลุ่มพูดคุยกันกับผู้เฒ่าผู้แก่เพื่อคุยปัญหาสารทุกข์สุกดิบ และผู้เฒ่าผู้แก่นิยมเล่านิทานให้ลูกหลานฟัง นิทาน ที่นำมาเล่านั้น เกี่ยวกับจารีตประเพณีและศีลธรรม ทีแรก นั่งเล่า เมื่อลูกหลานมาฟังกันมาก จะนั่งเล่าไม่เหมาะ ต้องยืน ขึ้นเล่า เรื่องที่นำมาเล่าต้องเป็นเรื่องที่มีใน วรรณคดี ผู้เล่าจำเป็นต้องยกไม้ยกมือ แสดงท่าทาง ใช้สำเนียงสั้น-ยาว ใช้เสียงสูง-ต่ำ ประกอบ และหา เครื่องดนตรีประกอบ เช่น ซุง ซอ ปี่ แคน เพื่อให้เกิดความสนุก ครึกครื้น ผู้แสดงมีเพียง แต่ผู้ชายอย่างเดียวดูไม่มีรสชาติเผ็ดมันจึงจำเป็น ต้องหา ผู้หญิงมาแสดงประกอบจึงเป็นการลำสมบูรณ์แบบ จากการมี หมอลำชายเพียงคนเดียวค่อย ๆ พัฒนาต่อมาจนมีหมอลำ ฝ่ายหญิง มีเครื่องดนตรีประกอบจังหวะ เพื่อความสนุก สนาน จนกระทั่งเพิ่มผู้แสดงให้มีจำนวนเท่ากับตัวละคร ในเรื่อง ครบถ้วน กลายมาเป็นหมอลำในปัจจุบัน

วิวัฒนาการของหมอลำ

ความเจริญก้าวหน้าของหมอลำก็คงเหมือนกับความเจริญ ก้าวหน้าของสิ่งอื่นๆ เริ่มแรกคงเกิดจากผู้เฒ่าผู้แก่เล่านิทาน นิทานที่นำมาเล่าเกี่ยวกับจารีตประเพณีและศีลธรรม โดย เรียกลูกหลานให้มาชุมนุมกัน เรื่องที่นำมาเล่าต้องเป็นเรื่อง ที่มีในวรรณคดี ทีแรกนั่งเล่า เมื่อลูกหลานมาฟังกันมาก จะนั่งเล่าไม่เหมาะ ต้องยืนขึ้นเล่า ยกไม้ยกมือแสดงท่าทาง ใช้เสียงสูงต่ำ แล้วหาดนตรีมาประกอบ แต่ก่อนมีเพียง ผู้ชาย จากการมีหมอลำชายเพียงคนเดียวค่อยๆพัฒนาต่อมา จนมีหมอลำฝ่ายหญิง มีเครื่องดนตรีประกอบจังหวะเพื่อ ความสนุกสนาน จนกระทั่งเพิ่มผู้แสดงให้มีจำนวนเท่ากับ ตัวละครที่มีในเรื่อง มีพระเอก นางเอก ตัวโกง ตัวตลก เสนา ครบถ้วน แล้วพัฒนามาเป็นหมอลำในในปัจจุบันนี้

ประเภทของหมอลำ

หมอลำทางภาคอีสานจะสามารถแบ่งประเภทได้ดังนี้

1.หมอลำคู่หรือลำกลอน

2.หมอลำซิ่ง

3.หมอลำหมู่

หมอลำคู่หรือลำกลอน

"ลำคู่หรือลำกลอน" เป็นการลำที่มีหมอลำชายหญิงสองคนลำสลับกัน มีเครื่องดนตรีประกอบ คือ แคน การลำมีทั้งลำเรื่อง นิทานโบราณคดีอีสาน เรียกว่า ลำเรื่องต่อกลอน ลำทวย (ทายโจทย์) ปัญหา ซึ่งผู้ลำจะต้องมี ปฏิภาณไหวพริบที่ดี สามารถตอบโต้ ยกเหตุผล มาหักล้างฝ่ายตรงข้ามได้ ต่อมามีการเพิ่มผู้ลำขึ้น อีกหนึ่งคน อาจเป็นชายหรือหญิงก็ได้ การลำจะ เปลี่ยนเป็นเรื่อง ชิงรัก หักสวาท ยาดชู้ยาดผัว เรียกว่า ลำชิงชู้

หมอลำซิ่ง

"หมอลำซิ่ง" มีวิวัฒนาการมาจากลำคู่หรือลำกลอน เพราะ ใช้หมอลำ 2-3 คน เหมือนกัน ใช้เครื่องดนตรี สากลเข้าร่วมให้จังหวะเหมือนลำเพลิน คือ เป็นจังหวะเร็ว มีหางเครื่องเหมือนวงดนตรีลูกทุ่ง กลอนลำสนุกสนาน มีจังหวะอันเร้าใจ และเป็นที่นิยม อย่างมากในปัจจุบันนี้

หมอลำหมู่

"หมอลำหมู่" เป็นการแสดงที่ใช้ผู้แสดงหลายคนประกอบการลำ ตามจำนวนของตัวละครในเรื่องที่แสดง และการลำนั้นเป็น ลักษณะการลำเกี่ยวกับนิทานพื้นบ้าน โดยมีการประพันธ์ กลอนลำขึ้นจากนิทานพื้นบ้าน การลำจะมี 2 แนวทาง คือ ลำเวียง จะเป็นการลำแบบลำกลอน หมอลำแสดง เป็นตัว ละครตามบทบาทในเรื่อง การดำเนินเรื่องค่อนข้างช้า แต่ก็ได้ อรรถรสของละครพื้นบ้าน หมอลำได้ใช้พรสวรรค์ของตัวเอง ในการลำ ทั้งทางด้านเสียงร้อง ปฏิภาณไหวพริบ และความจำ ก่อนการลำเรื่องในช่วงหัวค่ำจะมีการนำเอารูปแบบของ วง ดนตรีลูกทุ่งมาใช้เรียกคนดู กล่าวคือ จะมีนักร้อง (หมอลำ) มาร้อง เพลงลูกทุ่งที่กำลังฮิตในขณะนั้น มีหางเครื่องเต้น ประกอบ นำเอาเครื่องดนตรีสมัยใหม่มาประยุกต์ใช้ เช่น กีตาร์ คีย์บอร์ด แซ็กโซโฟน ทรัมเปต และกลองชุด โดยนำมาผสม ผสานเข้ากับเครื่องดนตรีเดิมได้แก่ พิณ แคน ทำให้ได้รสชาติ ของดนตรีที่สนุกสนาน

ประเภทของกลอนลำ

กลอนที่นำมาร้องมาลำมีมากมายหลายอย่าง จนไม่ สามารถจะกล่าวนับหรือแยกแยะได้หมด แต่เมื่อย่อ รวมลงแล้วจะมีอยู่สองประเภท คือ กลอนสั้นและ กลอนยาว

กลอนสั้น คือ คำกลอนที่สั้นๆ ใช้สำหรับลำเวลามีงาน เล็กๆ น้อยๆ เช่น งานทำบุญบ้าน หรืองานประจำปี เช่น งานบุญเดือนหก เป็นต้น กลอนสั้น มีดังต่อไปนี้

1. กลอนขึ้นลำ

2. กลอนลงลำ

3. กลอนลำเหมิดคืน

4. กลอนโต้น

5. กลอนติ่ง

6. กลอนต่ง

7. กลอนอัศจรรย์

8. กลอนสอย

9. กลอนหนังสือเจียง

10. กลอนเต้ยหรือผญา

11. ลำสีพันดอน

12. ลำสั้น เรื่อง ติดเสน่ห์

กลอนยาว คือ กลอนสำหรับใช้ลำในงานการกุศล งานมหรสพต่างๆ กลอนยาวนี้ใช้เวลาลำ เป็นชั่วโมงบ้าง ครึ่งชั่วโมงบ้าง หรือแล้วแต่กรณี ถ้าลำคนเดียวเช่น ลำพื้น หรือ ลำเรื่อง ต้องใช้เวลาลำเป็นวันๆ คืนๆ ทั้งนี้แล้วแต่ เรื่องที่จะลำสั้นหรือยาวแค่ไหน แบ่งออกเป็นหลาย ชนิดดังนี้

1. กลอนประวัติศาสตร์

2. กลอนลำพื้นหรือลำเรื่อง

3. กลอนเซิ้ง

4. กลอนส้อง

5. กลอนเพอะ

6. กลอนล่องของ

7. กลอนเว้าสาว

8. กลอนฟ้อนแบบต่างๆ